Tekst'ar'o de Esperant'o

Antaŭ'parol'o

En mi'a'n propr'a'n kapt'il'o'n mi kvazaŭ fal'is. Ja, iniciat'int'e entrepren'o'n, mi nun star'as ŝancel'iĝ'e antaŭ ne'facil'a task'o, nom'e prezent'i ĉi tiu'j'n “Vort'o'j'n” de K-do Lanti. Ne!... tio'n mi ne far'os! mi prefer'as prezent'i la aŭtor'o'n mem; pri li'a'j parol'o'j ... la leg'ant'o'j juĝ'os.

Pri la artikol'o'j verk'it'a'j antaŭ plur'a'j jar'o'j, mi nur rimark'ig'u, ke ili en'ten'as ankoraŭ si'a'n tut'a'n valor'o'n, k kelk'a'j el la plej mal'nov'a'j eĉ rest'as tut'e aktual'a'j. Ni re'pres'is ankaŭ kelk'a'j'n artikol'o'j'n ne tre mal'nov'a'j'n, por ke la leg'ant'o'j pov'u konstat'i la ver'e mir'ind'a'n unu'ec'o'n en la pens'o de Lanti. Mi kred'as, ke tio pli bon'e ol ali'o ajn prav'ig'as ĉi tiu'n re'pres'o'n en libr'a form'o.

Mi tamen konfes'u, ke tio ne est'as la ĉef'a instig'o en ni'a far'o. Last'a'temp'e Lanti est'is kritik'at'a laŭ manier'o, kiu ŝajn'is al mi k al mult'a'j K-do'j tut'e ne ind'a. La nov'a'j Sat-an'o'j, kiu'j leg'os ĉi kritik'o'j'n, pov'us hav'i opini'o'n tut'e erar'a'n, pri Lanti k li'a'j ide'o'j. Analiz'ant'e soci-politik'a'j'n problem'o'j'n kiel mond'lingv'an'o, kiel Sat-an'o, li ja kelk'foj'e al'ven'is al konklud'o'j, kiu'j ne tut'e koincid'as kun tiu'j de politik'a'j organiz'o'j. Ĉu li prav'as? Ĉu li mal'prav'as? Pri tio ne tem'as ĉi tie. Cert'e neniam k neniel Lanti intenc'is trud'i si'a'j'n “herez'aĵ'o'j'n” kiel oficial'aĵ'o'j'n en Sat. Kaj mi est'as cert'a, ke se trov'iĝ'os iu ajn Sat-an'o, admir'ant'o de Lanti, por propon'i tio'n, li mem plej energi'e kontraŭ'star'us. “Mi antaŭ'vid'as la tag'o'n, kiam mi dev'os kontraŭ'batal'i fanatik'a'j'n sen'naci'ist'o'j'n”, li jam kelk'foj'e dir'is. Ceter'e, mi hav'as la firm'a'n konvink'o'n, ke inter tiu'j, kiu'j nun'temp'e batal'as kontraŭ Lanti, kelk'iu'j tre konsci'e prezent'as i'a'n karikatur'o'n de li'a'j ide'o'j, anstataŭ lojal'e ili'n kritik'i.

Jam de pli ol dek jar'o'j mi kun'labor'as pri Sat-afer'o'j plej intim'e kun Lanti. En 1919, post la milit'ĉes'o, la Parizaj Labor'ist'a'j Esperant'ist'o'j kun'ven'is por pri'parol'i la re'komenc'o'n de por'esperant'a propagand'o. Tiam la neŭtral'a mov'ad'o dorm'is. Kio'n far'i? Kiu est'as pret'a pen'ad'i? Kiu kapabl'as ag'i util'e? Tem'is re'aper'ig'i Le Travailleur Espérantiste. Kiu redakt'os ĝi'n? — Fal'is sur la milit'kamp'o fervor'a'j k kompetent'a'j K-do'j, kiel Blangarin, Remon (Raymond), k. a. — Neni'u el la kun'ven'ant'o'j si'n propon'as por plen'um'i tiu'n task'o'n. Ies voĉ'o jen demand'as: “Ĉu vi leg'is la ĵus aper'int'a'n broŝur'o'n La Langue Internationale (La Lingv'o Inter'naci'a) de E. Adam*? — Ebl'e tiu K-do pov'os redakt'i ni'a'n gazet'o'n? Freŝ'e bak'it'a esperant'ist'o li ja est'as, tamen li almenaŭ kapabl'as redakt'i en franc'a lingv'o, k ĉar Le Travailleur Espérantiste dev'as est'i grand'part'e en naci'a lingv'o, do ...”

Demand'it'e, Lanti respond'is: “Neni'a'n spert'o'n mi hav'as pri redakt'o de gazet'o. Pli'e, mi ne sci'as ĉu mi est'as esperant'ist'o aŭ id'ist'o. Nun mi ja vizit'as id'a'n kurs'o'n, k pov'as est'i, ke mi al'iĝ'os al la id'a mov'ad'o. Mi sent'as mi'n nur fervor'a adept'o de inter'naci'a lingv'o ... sed est'as al mi tut'e egal'e ĉu id'o, ĉu esperant'o, ĉu ali'a simil'a lingv'o.”

En la supr'e menci'it'a broŝur'o ja Lanti propon'as, ke la demand'o'n pri elekt'o de esperant'o aŭ de id'o oni solv'u “praktik'e” per ... ĵet'kub'et'o'j! — Tiu trajt'o sufiĉ'e karakteriz'as la manier'o'n, la paradoks'em'o'n de Lanti. Sed ver'dir'e tiu propon'o pri solv'o de grav'a problem'o entuziasm'ig'is neniu'n el la mal'nov'a'j esperant'ist'o'j. Ŝajn'e, tiu long'barb'ul'o, tiu jam griz'iĝ'ant'a nov'a mond'lingv'an'o est'is de ili taks'at'a nur kiel strang'ul'o, ebl'e mal'serioz'ul'o ... — Kaj mi (esperant'ist'o de'post 1906, sed, ĉar ĝis tiam izol'it'a en mi'a provinc'o, ne part'o'pren'int'e aktiv'e la esperant'o-mov'ad'o'n, k tial do liber'a je kutim'o'j k rutin'o) tuj pens'e simpati'is kun tiu ne'ordinar'ul'o, kies decid'vol'o tiom kontrast'is kun la hezit'o, iom kompren'ebl'a, de la ceter'a'j ĉe'est'ant'o'j.

Sed kia ajn li est'u, la demand'o est'is, ke neni'u mal'nov'ul'o pret'is pren'i sur si'n la redakt'ad'o'n de la gazet'o; k sekv'e ni insist'is, ke Lanti akcept'u. Kaj li, kvazaŭ por akr'ig'i la pik'o'n de si'a'j unu'a'j parol'o'j, antaŭ'met'is jen'a'n kondiĉ'o'n: “En la unu'a numer'o de Le Travailleur Espérantiste dev'as est'i deklar'o, ke ni est'as unu'e revoluci'ul'o'j k nur du'e esperant'ist'o'j aŭ id'ist'o'j”. — La pilol'o est'is amar'a, k nur dolor'e digest'ebl'a. Sed kio'n far'i? — Post ŝancel'iĝ'o, unu'j kontraŭ'vol'e, ali'a'j ne'vol'e, ni konsent'is al'las'i la gazet'o'n en la man'o'j'n de tiu ne'kon'at'a, original'a, ne'ced'em'a “esperant'ist'o”.

Kun tim'o k sen'pacienc'o ni atend'is la aper'o'n de la unu'a numer'o de ni'a gazet'o. Kio'n ni trov'os en ĝi? Ĉu por'id'a'n artikol'o'n? — Grand'a est'is ni'a surpriz'o k ĝoj'o, kiam ni leg'is bel'eg'a'n leter'o'n de Romen Rolan (Romajn Rolland), en kiu la fam'a verk'ist'o pled'as por esperant'o. Kompren'ebl'e trov'iĝ'is ankaŭ en tiu numer'o la terur'a “Deklar'o”. Ĝi vek'is indign'o'n ĉe mult'a'j K-do'j ... Pli'e la tiu'temp'e aper'ant'a gazet'o Le Monde Espérantiste tambur'is alarm'o'n, dir'ant'e, ke id'ist'o en'ŝtel'iĝ'is en la esperant'a'j vic'o'j por sabot'i ni'a'n afer'o'n, ktp., ktp. Ĉe si'a'j unu'a'j paŝ'o'j en la esperant'a mov'ad'o Lanti trov'is nur mal'aprob'o'j'n k kritik'o'j'n, — kaj pli post'e li est'is akr'e atak'at'a de la id'ist'o'j! Mi aŭd'is eĉ kelk'iu'j el ili asert'i, ke id'o est'us nepr'e venk'ont'a, se tiu freŝ'a fort'o ne al'iĝ'us al esperant'o. Malgraŭ divers'spec'a kontraŭ'star'o, li obstin'e si'n dediĉ'is al la task'o, kiu'n li akcept'is k kiu far'iĝ'is kvazaŭ li'a viv'cel'o.

La sekv'o jam aparten'as al la Histori'o. Ĉiu'j mal'nov'a'j Sat-an'o'j pli-mal'pli sci'as, kia'n rol'o'n lud'is Lanti en ni'a mov'ad'o. Mi cel'is nur montr'i en kia'j cirkonstanc'o'j mi kon'at'iĝ'is kun la aŭtor'o de ĉi tiu'j “Vort'o'j”.

Do jam de dek jar'o'j ne pas'is unu semajn'o dum kiu mi ne rilat'is kun Lanti. Li ebl'e ne tro koler'os, se mi dir'as, ke li est'as nek gratul'em'a, nek flat'em'a hom'o: mi spert'is tio'n ... sen'bedaŭr'e! Kaj mi spert'is ankaŭ, ke li est'as sam'e sever'a kontraŭ si'n mem, k mal'ŝat'as la laŭd'o'j'n ... eĉ prav'ig'it'a'j'n. Kiu vizit'as li'n, tiu si'n prepar'u por aŭd'i riproĉ'o'j'n, oft'e bru'a'j'n, aŭ por ricev'i i'a'n task'o'n. Al dek person'o'j li facil'e komisi'us labor'o'n por ni'a afer'o, rezerv'ant'e al si la “leon'part'o'n” el ... tiu labor'o. Neniam li las'is mi'n sen'far'a (por Sat); li nek pet'is, nek postul'is, sed post ĉiu vizit'o, mi re'ven'is hejm'e'n kun nov'a far'ot'aĵ'o. Mi konfes'as, ke, sen li, tiu'j dek jar'o'j el mi'a viv'o est'us mal'plen'a'j, sen'cel'a'j kiel la antaŭ'a'j. Mult'foj'e mi'a lac'iĝ'o est'is kiel li'a, ekstrem'a, sed ne grav'as tio, ĉar nur dank’ al li mi kontribu'is iom'et'e, laŭ mi'a pov'et'o, al konstru'ad'o de io pozitiv'a k util'a.

Ni pli'proksim'iĝ'u por li'n vid'i pli detal'e, k nombr'ad'i li'a'j'n ec'o'j'n, bon'a'j'n k mal'bon'a'j'n. Ĝeneral'e, kiam li renkont'as nov'ul'o'n, Lanti aspekt'as kvazaŭ li ne sci'us kio'n dir'i, sed rapid'e re'trov'as si'a'n ekvilibr'o'n k komenc'as kompliment'i ... ironi'e. Por iu'j K-do'j tia renkont'iĝ'o est'as mal'plaĉ'a, k kiu vid'is li'n nur unu'foj'o'n, tiu ne cert'e simpati'as al li. Jes, li ŝat'as mok'i, sed ne mal'ŝat'as la mok'o'j'n pri si'a'j mal'lert'o'j k mank'o'j. Ĉu koler'em'a? Ne koler'em'a, sed ... eksplod'em'a, ĝis perd'o de mem'reg'o. Tiu intern'a perturb'o blov'as tra li'a'n fizionomi'o'n, — li'a gest'ad'o fulm'as, — li'a lang'o nod'iĝ'as, mis'mov'iĝ'as, — sed atent'u! ne kred'u, ke jen est'as la psikologi'a moment'o por li'n sven'ig'e frap'i; atent'u! tiu faz'o de la lud'o est'as, mal'e, por vi la plej danĝer'a; ĝust'e kiam li'a koler'o ating'as si'a'n kulmin'o'n, tiam far'iĝ'as plej traf'a'j, plej potenc'a'j li'a'j juĝ'kapabl'o, argument'ad'o k batal'rimed'o'j, — k ĉio est'as ĵet'at'a en plej perfekt'a ord'o al la vizaĝ'o de li'a antagonist'o. Kaj sub tiu lavang'o, oni ne sci'as kie'n rifuĝ'i; kie'n ajn vi kaŝ'iĝ'u, kio'n ajn vi dir'u, kiel ajn vi atak'u, la batal'o ne fin'iĝ'os sen domaĝ'o por vi.

Ĉu tia humor'o est'as konstant'a ĉe Lanti? Cert'e ne, sed li'a kviet'o ne long'e daŭr'os se, dum la diskut'ad'o, vi el'dir'as stult'aĵ'o'j'n pri grav'a problem'o. Nu! ĉu nur parol'i pri bagatel'o'j, pri sen'signif'a'j afer'o'j? Jen, vi do prov'u, k vi tuj vid'os kiel li mal'atent'as pri vi, kvazaŭ vi sid'us ĉe la antipod'o, k kiel baldaŭ'a k mal'varm'a est'os la adiaŭ'o.

Ankaŭ tre amuz'a est'as la manier'o laŭ kio Lanti mis'paŝ'ig'as k kapt'as supr'aĵ'ul'o'n, kiu pretend'as sci'i ĉio'n. La rol'o'j baldaŭ inter'ŝanĝ'iĝ'as k, konfuz'it'e, la naiv'ul'o sid'as ĝentil'e kiel lern'ant'o k aŭskult'as la lecion'o'n humil'e.

Kiam en diskut'ad'o, buŝ'a aŭ skrib'a, li lukt'as kontraŭ fort'ul'o, ruz'ul'o, li uz'as ali'a'n taktik'o'n; rapid'e li pes'as la arm'il'o'j'n li'a'j'n, observ'as moment'e li'a'n metod'o'n, serĉ'as li'a'n tikl'a'n punkt'o'n, palp'ant'e tie k tie, for'uz'as li'a'n fort'o'n k nerv'ar'o'n sen'ĉes'e per tromp'a'j atak'o'j, eĉ, laŭ'neces'e, ŝajn'ig'as si'n mal'lert'a; k jen subit'e la kontraŭ'ul'o stern'iĝ'as vund'it'a sur la tapiŝ'o. Nun, kiu ali'a vol'as lukt'i?...

Ĉu Lanti est'as mond'um'a? Jes, se la regul'o'j mond'um'a'j koincid'as kun li'a'j em'o'j k princip'o'j; fakt'e tiu koincid'o ne oft'as! — Ĉe vi'a hejm'o, ne invit'u li'n sid'iĝ'i sur seĝ'o'n ..., ĉar li'a prefer'a si'n'ten'o por ripoz'i est'as: post'aĵ'o ĉe plank'o, genu'o'j ĉe menton'o, man'o'j kun'ig'it'a'j antaŭ la krur'o'j. — Ne atend'u de li kompliment'o'j'n banal'a'j'n aŭ kondolenc'o'j'n, ĉar li juĝ'as tio'n sen'util'a. Ne mort'u, ĉar vi ne ĝu'os la plezur'o'n “sent'i” li'n post vi'a ĉerk'o: li ja ne pov'as kompren'i, ke, en la nun'a epok'o, post'viv'as ankoraŭ tia'j religi'aĉ'a'j mor'o'j antikv'a'j. Kaj mult'foj'e mi aŭd'is li'n dir'i, ke post la mort'o, la korp'o far'iĝ'as danĝer'a putr'aĵ'o urĝ'e bala'end'a, urĝ'e transport'end'a al brul'ig'ej'o sen'ceremoni'e kiel kuir'ej'a'j rub'o'j. Sur la strat'o li mal'atent'as funebr'a'n sekv'ant'ar'o'n, kvazaŭ ĝi est'us vetur'il'ar'o de voj'pur'ig'ist'o'j; k tiu ne'respekt'o est'as ĉe li tre natur'a, ne'vant'a, sen'afekt'a.

Kaj mok'em'a rid'et'o aper'as sur li'a'j lip'o'j, kiam li preter'pas'as monument'o'n al mort'int'a fam'ul'o. — Kaj, ĉu konfes'ind'e? li eĉ ne konsent'is ĉe'est'i la en'tomb'ig'o'n de si'a'j ge'patr'o'j ...

Lanti ŝat'as marŝ'ad'i, ekskurs'i se temp'o rest'as; k sur la kamp'ar'o, li ĝu'as infan'a'n plezur'o'n salt'ant'e trans fos'o'j'n, river'et'o'j'n, faden'bar'il'o'j'n, obstakl'o'j'n, ktp. Tre'eg'e vigl'a, spit'e li'a aĝ'o (52 jar'o'j). En plen'a aer'o, kontrast'e al li'a humor'o'stat'o ĉe la skrib'o'tabl'o, li est'as tre gaj'a, eĉ petol'em'a, rid'eg'as bru'e, plen'gorĝ'e, mov'iĝ'e k rid'ig'as per rakont'o'j kiu'j kon'ig'as, ke li est'as iel disĉipl'o de Rabele (Rabelais).

Kia'grad'e instru'it'a li est'as? Kia'n diplom'o'n? Neni'a'n! Tamen per si'a obstin'o, persist'o, labor'em'o k ekster'ordinar'a'j kompren'pov'o k prudent'o (kiu najbar'as pac'e kun kurioz'a intuici'o!), k ankaŭ dank’ al si'a fenomen'a memor'organ'o, li pov'is komplet'ig'i si'a'n kon'hav'o'n ĝis tia grad'o, ke ... ver'a'j diplom'it'o'j universitat'a'j dub'as ankoraŭ pri li'a modest'a de'ven'o. Last'a'temp'e, Prof. Groĵan-Mopen (Grosjean-Maupin), en si'a recenz'o pri Naci'ism'o (Sen'naci'ul'o n-o 305/6) skrib'as, ke “Lanti montr'as en ĉi tiu verk'o ne nur ver'e scienc'a'n, tre alt'e ŝat'ind'a'n objektiv'em'o'n, sed ankaŭ eg'a'n k mal'oft'a'n klar'ec'o'n ĉe la koncept'o k kompren'ig'o”. Tiom da scienc'a metod'o ĉe iu, kiu tiom mal'mult'e, tiom mal-skolastik'e la scienc'o'n stud'is! ĉu ne ĝust'e pro tio?

Se oni demand'us al mi: “Kia est'as la filozofi'o de Lanti?” profund'a est'us mi'a embaras'o por respond'i. Ebl'e li mem ne sci'as! Est'as ver'e, ke mi tre oft'e vid'is sur li'a skrib'o-tabl'o verk'o'j'n de Niĉ'e (Nietsche), sed kred'ebl'e est'us erar'o konklud'i el tio, ke li est'as niĉeano. Neniam mi demand'is li'n pri tio, tial ke tre ver'ŝajn'e mi ricev'us nur mok'a'n, sarkasm'a'n respond'o'n, aŭ aŭd'us rabelesan difin'o'n pri filozofi'o. Sed ne neces'as demand'i li'n por konvink'iĝ'i, ke li est'as kor'e k spirit'e lig'it'a al si'a klas'o, al la prolet'ar'o. Mi em'as pens'i, ke la simpl'a saĝ'o konsist'ig'as la tut'a'n filozofi'o'n de Lanti k ke nur tia'n li agnosk'as kiel ver'e valor'a'n.

Almenaŭ cert'a tio, ke li em'as herez'um'i. Kiam li est'is komparti'an'o, mi aŭd'is li'n pli fort'e kritik'i la de tiu Parti'o gvid'ad'o'n ol de'kiam li ĉes'is est'i parti'an'o. Kaj ĉu ne est'is strang'a parti'an'o, strang'a civit'an'o tiu, kiu neniam part'o'pren'is balot'o'j'n por elekt'i deput'it'o'j'n aŭ urb'konsil'ant'o'j'n? Est'as ja fakt'o, ke li, ŝtat'instru'ist'o, neniam klopod'is por uz'i si'a'n voĉ'don'rajt'o'n. Li tamen jam rakont'is, ke iu'n foj'o'n, li ir'is al la urb'dom'o tiu'cel'e, sed ĉar li dev'is atend'i ebl'e du'on'hor'o'n, tio super'is la lim'o'n de li'a pacienc'o; li do re'ven'is hejm'e'n k neniam plu prov'is akir'i la rajt'o'n met'i voĉ'don'il'o'n en kest'o'n.

Mi cit'as tiu'n anekdot'o'n, tial ke ĝi est'as karakteriz'a. Sed oni ne konklud'u el tio, ke la aŭtor'o de ĉi tiu'j “Vort'o'j” est'as mal'serioz'ul'o. Kiam li dir'as “jes”, tiu vort'o fakt'e est'as plen-jes'a. Plej grand'a ĉagren'o ĉe Lanti kred'ebl'e est'as ne pov'i plen'um'i promes'o'n liber'e far'it'a'n. Lanti hav'as ĝust'e la spirit'o'stat'o'n, kiu taŭg'as por gvid'i ni'a'n mov'ad'o'n: li cert'e pov'as rilat'i tut'e sen'parti'ec'e al la divers'a'j tendenc'o'j, kiu'j kelk'foj'e kun'puŝ'iĝ'as en Sat. Sed li el'uz'as ĉi'a'n okaz'o'n por el'montr'i la strang'a'n, ne'konsekvenc'a'n star'manier'o'n de tiu'j gvid'ant'o'j de parti'o'j aŭ organiz'o'j labor'ist'a'j, kiu'j ne est'as esperant'ist'o'j. Li est'as profund'e konvink'it'a, ke ĉiu'j tiu'j hom'o'j iel perfid'as la klas'a'j'n interes'o'j'n de l’ Prolet'ar'o. Perd'int'e si'a'n fid'o'n al anarki'ist'a'j gvid'ant'o'j, pro ili'a si'n'ten'o dum la mond'milit'o, Lanti, kiu lern'is esperant'o'n ĉe la front'o, decid'is si'n don'i plen'e al la esperant'a afer'o, kio ne signif'as, ke li fremd'as al ĉio, kio ne rilat'as al esperant'o, tut'e ne! — Lanti leg'as, pli'ĝust'e stud'as mult'eg'e da revu'o'j k verk'o'j ekonomi-politik'a'j de ĉiu'j social'ism'a'j tendenc'o'j, k ankaŭ histori'a'j'n, filozofi'a'j'n k eĉ scienc'a'j'n verk'o'j'n. Tio'n li ja far'as sen'halt'e de pli ol dek jar'o'j, k est'as ia'foj'e tre mir'ig'e konstat'i, ke hom'o tiel skeptik'em'a pov'as tamen est'i tiom ag'em'a k labor'em'a por afer'o tiom sen'dank'a k don'ant'a neniom da materi'a profit'o. Li'a sci'avid'o est'as ne'sat'ig'ebl'a.

La el'don'o de ĉi tiu volum'o pov'is okaz'i dank’ al la help'o de 15 K-do'j el 9 land'o'j, kiu'j prunt'e'don'is sen'procent'e al Sat la neces'a'n mon'o'n. Mi elekt'is ili'n hazard'e k inter'rilat'is kun ili leter'e. Se mi publik'ig'us al'vok'o'n en Sen'naci'ul'o, est'as tut'e cert'e, ke mult'e pli grand'a nombr'o est'us part'o'pren'int'a la entrepren'o'n. Al tiu'j, kiu'j'n mi sen'ig'is je tiu plezur'o, mi pet'as sen'kulp'ig'o'n.

La aŭtor'o reviz'is la lingv'o'n, neniel ŝanĝ'ant'e la senc'o'n de la skrib'aĵ'o'j. Tio est'is nepr'e neces'a, ĉef'e ĉe la fru'a'j artikol'o'j, kiam Lanti ne est'is ankoraŭ la majstr'a stil'ist'o, kia li far'iĝ'is, kiel atest'as la laŭd'a'j recenz'o'j pri li'a traduk'o de Kandid. Ni opini'as, ke ĉi tiu libr'o est'os ne nur dank'esprim'o de ĉiu'j K-do'j, kiu'j konsci'as pri la grav'o de la rol'o de Lanti en ni'a mov'ad'o, sed ankaŭ tre bon'a leg'o'libr'o por tiu'j, kiu'j dezir'as hav'i model'a'j'n tekst'o'j'n. Pri la elekt'o de la artikol'o'j, ebl'e ne ĉiu'j K-do'j konsent'os! Ni ag'is ebl'e iom arbitr'e, sed, praktik'e, est'is tut'e ne'ebl'e aliel proced'i.

Kelk'a'j K-do'j insist'is, por ke ni ne tro for'las'u el la skrib'aĵ'o'j de Lanti. Bedaŭr'ind'e est'is ne'ebl'e kontent'ig'i ili'n tiu'rilat'e. La ampleks'o de la libr'o ja pov'us est'i almenaŭ tri'foj'e pli grand'a.

L. BANMER.

Ni'a Pozici'o

Antaŭ du'dek'o da jar'o'j, la lingv'ist'o'j ankoraŭ mal'konsent'is pri la ebl'o daŭr'e star'ig'i art'e'far'it'a'n lingv'o'n. Hodiaŭ ili dev'as agnosk'i la fakt'o'j'n: De'post 34 jar'o'j esperant'o viv'as k normal'e daŭr'ig'as si'a'n evolu'ad'o'n, tut'e sam'e kiel natur'a lingv'o. Proporci'e kiel ĝi'a uz'ad'o dis'vast'iĝ'as en ĉiu'j fak'o'j de l’ viv'o: scienc'o, art'o, teknik'o ktp., ĝi fleks'iĝ'as k pli'riĉ'iĝ'as je nov'a'j vort'o'j k form'o'j. La kre'aĵ'o de Zamenhof est'as nun mir'ind'a lingv'o, kapabl'a traduk'i ĉiu'j'n nuanc'o'j'n de la hom'a pens'o.

La formul'o est'as trov'it'a. Kiu ajn kon'as la struktur'o'n de esperant'o, tiu pov'as, se por tio li hav'as em'o'n k temp'o'n, nask'i id'o'j'n de esperant'o. S-ro de Sosur (Saussure), kiu ŝajn'e hav'as pasi'o'n por tia lud'o, nask'is almenaŭ dek'du'o'n da ili ek'de 1908. Kaj mi sci'as, ke plur'a'j amator'a'j lingv'ist'o'j posed'as en si'a'j tir'kest'o'j mir'ind'a'j'n projekt'o'j'n; nur mal'just'a sort'o mal'help'is, ke ili traf'u en pres'ej'o'n ...

Teori'e la problem'o est'as do solv'it'a k ŝajn'as, ke hodiaŭ ni ek'ir'as al praktik'a'j efektiv'ig'o'j. La III-a Inter'naci'o star'ig'is Stud'komision'o'n, kies task'o est'as raport'i antaŭ la proksim'a inter'naci'a Kongres'o.

Kia dev'as est'i ni'a si'n'ten'o antaŭ tiu iniciat'o?

En 1919, en la unu'a post'milit'a n-ro de Esperant'ist'a Labor'ist'o, ni far'is tre kategori'a'n deklar'o'n, kiu'n hodiaŭ ni konfirm'as: unu'e revoluci'an'o'j, post'e esperant'ist'o'j. Konsekvenc'e, ni akcept'as la disciplin'o'n de ni'a'j klas'a'j organiz'o'j. La Stud'komision'o decid'u, k ni akcept'os ĝi'a'n decid'o'n, kia ajn ĝi est'u!...

Est'as evident'e, ke ni antaŭ'met'as la kondiĉ'o'n ke la fakt'a ordon'pov'o, kiu'n dispon'as la III-a Inter'naci'o, dev'os far'i ĉiu'j'n neces'a'j'n aranĝ'o'j'n por ke la decid'o de la Stud'komision'o ne rest'u mal'viv'a sur'paper'aĵ'o. Ni ne pov'us akcept'i la decid'o'n de Komision'o, ne hav'ant'a la neces'a'n pov'o'n por don'i leĝ'o'fort'o'n al si'a'j rezoluci'o'j. La spert'o avert'as ni'n pri la sen'pov'ec'o de moral'a aŭtoritat'o, kia ajn grand'a ĝi est'as, por trud'i si'a'j'n decid'o'j'n.

La aranĝ'o'j far'end'a'j dev'as en'ten'i la dev'ig'a'n instru'ad'o'n de la al'pren'ot'a lingv'o en ĉiu'j lern'ej'o'j el la land'o'j, kie la Prolet'ar'o jam konker'is la reg'ad'o'n. Ĉie ali'e, la organ'o'j de la divers'a'j sekci'o'j de la Inter'naci'o ricev'u la instrukci'o'n far'i aktiv'a'n propagand'o'n por tiu lingv'o. Kaj ĉiu'j propagand'ist'o'j est'u dev'ig'at'a'j ĝi'n lern'i en difin'ot'a temp'o'daŭr'o, se ili vol'as ne est'i mal'kvalifik'at'a'j por okup'i si'a'j'n posten'o'j'n, ktp., ks.

Kia est'as ni'a pozici'o antaŭ tiu'j, kiu'j propagand'as surogat'o'j'n de esperant'o?

La vid'punkt'o de la skism'an'o'j est'us defend'ebl'a, se ili pov'us demonstr'i:

1. Ke esperant'o ne est'as kontent'ig'a solv'o pri la demand'o;
2. Ke id'o, esperant'id'o, aŭ iu ajn projekt'o morgaŭ nask'iĝ'ont'a, est'as la unu'nur'a k definitiv'a solv'o.

1. * Nu, la 13 inter'naci'a'j kongres'o'j de esperant'o, la 70 gazet'o'j nun aper'ant'a'j, pruv'as pli ol neces'e, ke esperant'o kontent'ig'e solv'is la problem'o'n pri lingv'o inter'naci'a.
2. * Por refut'i tiu'n punkt'o'n, sufiĉ'as dir'i, ke la lingv'ist'o'j ne inter'konsent'as pri la kvalit'o'j de la divers'a'j projekt'o'j: Jespersen, el Kopenhago, dir'as jes; sed Brandt, el Moskvo, dir'as ne. La unu'a pled'as por id'o, la du'a por esperant'o. Kaj kiam ni'a'j id'ist'a'j K-do'j asert'as, ke ili'a lingv'o est'as la “scienc'a” solv'o de l’ problem'o, ni ne pov'as ne rid'et'i, pens'ant'e, ke preskaŭ ĉiu'j decid'o'j de ili'a Akademi'o est'as al'pren'it'a'j je la pli'mult'o de la voĉ'don'ant'o'j. Kelk'foj'e eĉ tiu pli'mult'o est'is nur unu- aŭ du'voĉ'a.

En scienc'a fak'o, demand'o rest'as ne'solv'it'a tiom long'e, kiom ĝi ne akir'as la unu'anim'ec'o'n de la fak'ul'o'j. Unu sol'a pov'as est'i prav'a kontraŭ ĉiu'j ali'a'j. Por konvink'iĝ'i pri tio, sufiĉ'as memor'i la nom'o'n de Galile'o.

En la nun'a stat'o de la demand'o, la solv'o de la problem'o pri lingv'o inter'naci'a ne est'as pur'e scienc'a. Ni dev'as, bedaŭr'ind'e, rest'i sur la kamp'o de la empiri'a metod'o. Tio'n saĝ'e k modest'e far'as la esperant'ist'o'j per la en'konduk'o de neolog'ism'o'j, kiu'j'n akcept'as aŭ for'puŝ'us la uz'ad'o. Esperant'o tia, kia oni ĝi'n parol'as k skrib'as hodiaŭ, konsider'ind'e pli'riĉ'iĝ'is de'post 30 jar'o'j. Neces'as est'i blind'ig'it'a de parti'ec'o por ne agnosk'i tio'n; k est'as argument'i mal'lojal'e, kiam oni kritik'as ni'a'n lingv'o'n per cit'ad'o de arĥaism'o'j kiel ekzempl'o'j.

Ĉar la lingv'ist'o'j ne sukces'as inter'konsent'i, ni las'as al la uz'ad'o la zorg'o'n decid'i pri dub'a'j punkt'o'j. Ĝi est'as la inter'naci'a popol'o, kiu pri'labor'as ĉiu'tag'e si'a'n lingv'a'n inter'kompren'il'o'n.

Pri lingv'a'j demand'o'j, la decid'o'j ne de'pend'as de gramatik'ist'o'j, sed de la hom'o'j, kiu'j util'ig'as la lingv'o'n. La problem'o prezent'iĝ'os sub real'a aspekt'o nur kiam Ŝtat'o'j aŭ, se Ŝtat'o'j mank'as, ar'o da inter'naci'a'j organiz'o'j (ekzempl'e sindikat'o'j) decid'os util'ig'i praktik'e art'e'far'it'a'n idiom'o'n.

Tia est'as la opini'o de unu el la plej eminent'a'j reprezent'ant'o'j de la lingv'o'scienc'o. S-ro A. Meje (Meillet) ja dir'is tio'n al ni en 1920 per leter'o, kiu'n ni publik'ig'is en Esperant'ist'a Labor'ist'o.

Konsent'e kun la kler'a profesor'o ĉe la Franc'a Kolegi'o*, konsent'e kun tio, kio'n skrib'is s-ro Kutura (Couturat) en si'a majstr'a Histori'o pri Universal'a Lingv'o, konsent'e kun Zamenhof mem, ni opini'as, ke nur fakt'a reg'o'pov'o praktik'e pov'as solv'i la problem'o'n.

Oni do ĉes'u parol'i pri scienc'o, kiam pov'as tem'i nur pri disciplin'o k ek'praktik'ad'o! Ni klopod'u al'pren'ig'i la il'o'n. Per uz'ad'o, la est'ont'a'j generaci'o'j bon'e sci'pov'os ĝi'n polur'i k tut'perfekt'ig'i.

Tri semajn'o'j en Rusio*

... Viv'ant'ig'i Esperant'o'n

En la pri'esperant'a raport'o akcept'it'a de la Lig'o de Naci'o'j oni pov'as leg'i pri milion'o'j da lern'o'libr'o'j jam dis'vend'it'a'j en la mond'o.

Nu, ni kompar'u la nombr'o'n de ver'a'j praktik'ant'o'j de esperant'o kun tiu de lern'o'libr'o'aĉet'int'o'j.

Nur abon'ant'o'j de esperant'e redakt'at'a'j gazet'o'j ind'as est'i konsider'at'a'j kiel praktik'ant'o'j de la lingv'o. Sci'ant'e, ke la plej legat'a'j el'ir'as apenaŭ dek'mil'ekzempler'e, oni tuj pov'as ek'vid'i, kiom sen'signif'a est'as la rezult'o de la ĝis'nun'a propagand'o.

Kiel klar'ig'i tiu'n bedaŭr'ind'a'n konstat'o'n?

Mult'a'j person'o'j lern'is esperant'o'n nur pro mod'o, pro ia dand'ism'o. Neniam ili konsci'is pri la grav'o de la mond'lingv'a afer'o. For'pas'is la mod'o, aŭ pro ia kaŭz'o ili plu ne okup'iĝ'is pri la afer'o.

La plej'mult'o el la aĉet'int'o'j de lern'o'libr'o'j ne ĝis'fund'e lern'is la lingv'o'n. — “Ĝi est'as tiel facil'e lern'ebl'a!” dir'as la tro'ig'em'ul'o'j, — k pri tio ne trov'as i'a'n ĝu'o'n en leg'ad'o de esperant'a'j tekst'o'j. Tiu'j baldaŭ ĉes'is interes'iĝ'i pri la mov'ad'o.

Inter'naci'ist'o'j lern'is esperant'o'n, ĉar ili opini'is, ke inter'naci'a lingv'o est'as inter'naci'ig'il'o. Sed ne trov'ant'e okaz'o'n aplik'i praktik'e si'a'n sci'o'n, ili ankaŭ for'las'is ni'a'j'n vic'o'j'n.

La rid'ind'a, fi'religi'ec'a spirit'o, kiu antaŭ'milit'e ĉiam prezid'is en esperant'a'j manifestaci'o'j, for'pel'is kelk'a'j'n revoluci'ul'o'j'n, kiu'j ne vol'i part'o'pren'i en mov'ad'o aspekt'ant'a kiel kvazaŭ'a “Salvarmeo”.

Ali'a'j kaŭz'o'j ekzist'as, kiu'j ankaŭ pov'us respond'i al la ĉi-supr'e star'ig'it'a demand'o.

Kia ajn est'as la tial'o'j, kiu'j mal'help'is la en'plant'iĝ'o'n de esperant'o en la viv'o, oni ne pov'as mal'atent'i la fakt'o'n, ke, malgraŭ dis'vend'ad'o de milion'o'j da lern'o'liber'o'j, la nombr'o de ver'a'j praktik'ant'o'j est'as ankoraŭ tre mal'grand'a.

Tamen, nur praktik'ant'o'j de lingv'o ig'as ĝi'n viv'ant'a: Latin'o'n ĉiu'tag'e k dev'ig'e lern'as milion'o'j da student'o'j en la tut'a mond'o. Spit'e tio latin'o rest'as nur mort'int'a lingv'o, tial ke ĝi ne est'as uz'at'a en la praktik'o.

Ni do unu'e dev'as plen'e konsci'i pri la nepr'a neces'o de oft'a uz'ad'o de esperant'o, por el'ir'i, almenaŭ spirit'e, el la kadr'o de ni'a naci'o, — cel'e al tut'mond'a kultur'o. Ni dev'as ĝis'fund'e lern'ad'i ni'a'n lingv'o'n por ĝu'i ĝi'a'n spirit'o'n k ĝi'n viv'ant'ig'i per nov'a'j esprim'manier'o'j.

Uz'i esperant'o'n, ne far'ant'e gramatik'a'j'n erar'o'j'n est'as nur akcesor'aĵ'o. Kio grav'as, tio est'as en'cerb'ig'i, en'mens'ig'i la geni'ec'o'n de la raci'a esprim'il'o, kiu'n kre'is Zamenhof.

Kaj precip'e ĉiu'j Sat-an'o'j dev'as lert'e pen'ad'i por ke ni'a organiz'o ebl'ig'u al ĉiu'j material'a'n util'ig'ad'o'n de esperant'o.

La ĝis'nun'a preskaŭ nur varb'a propagand'o simil'is la mit'ologi'a'n barel'o'n de la Dana'id'in'o'j. Oni varb'is, varb'ad'is, sed la varb'it'o'j nur trans'pas'is la sen'fund'a'n esperant'a'n mov'ad'o'n.

Mi esper'as, ke fin'e ĉiu'j serioz'ul'o'j atent'os pri la fakt'o'j; kompren'os, ke ni'a afer'o est'os solid'a nur kiam la aĉet'int'o'j de gramatik'o'j ne for'las'os esperant'o'n post kelk'a temp'o, sed en'vic'iĝ'os en Sat por util'ig'i si'a'n lern'a'n akir'aĵ'o'n.

Al ĉiu'j varb'it'o'j ni kompren'ig'u, ke ili kun'tren'as naci'ec'a'n hered'aĵ'o'n, kiu'n neces'as for'ĵet'i per kiel ebl'e plej oft'a uz'ad'o de sen'naci'ec'a lingv'o kun ĉiu'land'a'j sam'cel'an'o'j. Esperant'o est'u en ni'a'j man'o'j traf'a eduk'il'o, kiu ig'os ni'n ind'a'j mond'civit'an'o'j.

Tiel'e ĝi far'iĝ'os ver'e viv'ant'a lingv'o, kiu kre'os mond'kultur'o'n, sen'naci'ec'a'n spirit'o'n, — k help'os al la ruin'ig'o de la land'lim'o'j; al la for'ig'o de la haladz'a patriot'ism'o mort'ig'a.

Sign'o pri matur'iĝ'o de klas'o

Iu karakteriz'o pri kaduk'iĝ'o de klas'o est'as la fakt'o, ke tiu klas'o ne plu kapabl'as plej efik'e util'ig'i, adapt'ig'i la scienc'a'j'n k teknik'a'j'n el'trov'o'j'n por si'a propr'a prosper'o k mem'defend'o.

Kio karakteriz'as la matur'iĝ'o'n de klas'o, aspir'ant'a al liber'iĝ'o k al mastr'um'a rol'o en la soci'o, est'as ĝust'e la fakt'o, ke tiu klas'o sci'pov'as pli bon'e ol la kaduk'iĝ'ant'a uz'i ĉiu'j'n progres'il'o'j'n.

Se oni konsent'as pri tiu'j du asert'o'j, oni pov'as si'n demand'i, vid'ant'e kiel la burĝ'ar'o k la prolet'ar'o aplik'as esperant'o'n, ĉu la unu'a est'as baldaŭ pere'ont'a k ĉu la du'a est'as klas'o tuj kapabl'a mastr'um'i la soci'o'n.

Ni atent'u la fakt'o'j'n. Antaŭ ne'long'e okaz'is inter'naci'a konferenc'o por la aplik'o de esperant'o en la scienc'a k komerc'a fak'o'j. Ni konstat'as, ke 266 komerc'a'j ĉambr'o'j, foir'o'j k simil'a'j instituci'o'j el 32 land'o'j est'is reprezent'at'a'j: el la raport'o de l’ deleg'it'o de la Frankfurta Foir'o, ni vid'as, ke tiu instituci'o uz'is esperant'o'n tiom'e, ke ni'a lingv'o okup'as la kvar'a'n lok'o'n inter la lingv'o'j uz'at'a'j.

Nun ni turn'u la okul'o'j'n al ni'a'j labor'ist'a'j organiz'o'j. Ĉu ni pov'as konstat'i la sam'a'n em'o'n k kapabl'o'n util'ig'i esperant'o'n? Bedaŭr'ind'e, ne. Konsekvenc'e, ĉi'a'j ajn iluzi'o'j est'u for. Neni'o est'as pli danĝer'a ol blind'a entuziasm'o, kiu ne vid'as la real'o'n. Kaj real'e est'as, ke la inter'naci'a'j instituci'o'j de la burĝ'a klas'o sci'pov'as nun'temp'e util'ig'i pli bon'e la progres'il'o'n esperant'o ol la inter'naci'a'j organiz'o'j labor'ist'a'j.

Pli'e est'as konstat'ebl'a fakt'o, ke mult'a'j labor'ist'a'j gvid'ant'o'j ankoraŭ nun opini'as, ke la labor'ist'o'j ne dev'as perd'i temp'o'n en la mond'lingv'a mov'ad'o. Komerc'a'j ĉambr'o'j k burĝ'a'j reg'ist'ar'o'j moral'e help'as, eĉ mon'e subvenci'as la neŭtral'a'n esperant'a'n mov'ad'o'n. Nu, ĉe ni'a'j plej alt'a'j instanc'o'j ni trov'as nur skeptik'o'n k eĉ mok'o'j'n pli mal'pli kaŝ'it'a'j'n.

Ĉu ni dev'as mal'kuraĝ'iĝ'i pro tio? Cert'e ne. Ni ne forges'u, ke ni'a pur'e prolet'a mov'ad'o esperant'ist'a est'as ankoraŭ tre jun'a. Ĝis nun ni ne pov'is sufiĉ'e grand'skal'e montr'i la praktik'ebl'o'n de la mond'lingv'o k tiel'e al'tir'i la serioz'a'n atent'o'n de la labor'ist'a'j gvid'ant'o'j al ni'a afer'o.

Hodiaŭ sufiĉ'u la konvink'o, ke ni antaŭ'e'n'ir'as en la bon'a direkt'o. Neces'as nur ne halt'i por ke, post pli mal'pli long'a temp'o, ni pov'u postul'i, anstataŭ almoz'pet'i, ĉe la labor'ist'a gvid'ant'ar'o, kiel okaz'as nun'temp'e.

Sat montr'is al ni la ĝust'a'n voj'o'n.

Antaŭ'e'n!...

Esperant'o est'as la plej mal'facil'e el'lern'ebl'a lingv'o

Dir'i, ke esperant'o est'as facil'e el'lern'ebl'a, est'as grav'eg'a erar'o. Mi asert'as, ke ĝi est'as pli mal'facil'a ol iu ajn ali'a lingv'o.

— Paradoks'o!... Absurd'o!...

— Ebl'e, sed almenaŭ bon'vol'u atent'e pri'pens'i jen'o'n: unu el la ĉef'a'j trajt'o'j de l’ art'e'far'it'a lingv'o est'as ĝi'a logik'ec'o. Sed en preskaŭ ĉiu'j ni'a'j far'o'j ni ag'as ne'logik'e. Ni obe'as kutim'o'j'n, tradici'o'n, mor'o'j'n, leĝ'o'j'n, kiu'j hav'as neni'o'n komun'a'n kun logik'o.

Tiu ne'logik'ec'o reflekt'iĝ'as en la naci'a'j natur'a'j lingv'o'j, kiu'j'n ni jam akir'is sen'lern'e ĉe la brust'o de ni'a patr'in'o. Tut'e natur'e ni uz'as ne'logik'a'j'n esprim'manier'o'j'n. Kaj se ni lern'as fremd'a'n naci'a'n lingv'o'n, ni trov'as en ĝi simil'a'j'n ne'logik'aĵ'o'j'n, kiel tia'j'n ekzist'ant'a'j'n en ni'a ge'patr'a. Tial ni'a spirit'o trov'iĝ'as kvazaŭ en kon'at'a region'o k al'kutim'iĝ'as.

Sed esperant'o dev'ig'as ni'n sen'ĉes'e obe'i logik'o'n, se ni vol'as parol'i korekt'e k ne nur pli mal'pli kompren'ebl'e. Tia pen'ad'o al stil'a logik'ec'o en esperant'o est'as kontraŭ'natur'a, mal'facil'a k sekv'e neniam absolut'e sukces'a.

Neniam mi, vi, ni ĉiu'j, kapabl'os tut'e perfekt'e uz'ad'i esperant'o'n. Kapabl'us far'i tio'n nur ĝis'ost'a'j sen'naci'ul'o'j, t. e. hom'o'j nun ne ekzist'ant'a'j.

Ni do konsci'u pri ni'a'j mank'o'j. Est'as la unu'a kondiĉ'o atent'end'a, se ni vol'as almenaŭ progres'i sur la voj'o al ni'a mens'a sen'naci'ec'iĝ'o.

Konsekvenc'e, ne dir'u al vi'a'j lern'ant'o'j, ke ni'a lingv'o est'as facil'e el'lern'ebl'a. Dir'u prefer'e, ke ĝi'a daŭr'a, sen'ĉes'a lern'ad'o est'as nepr'e neces'a help'il'o por ni'a mens'a liber'iĝ'o, por ni'a propr'a mem'kultur'o. Dir'u, ke oni tre facil'e k rapid'e pov'as inter'kompren'iĝ'i per esperant'o, sed ke neces'as mult'a'j jar'o'j nur por ek'vid'i, ke nun'temp'e neni'u hom'o fund'e sci'pov'as la art'e'far'it'a'n lingv'o'n.

Esperant'o, la sen'naci'ec'a lingv'o, est'as ankoraŭ nun en vind'o. Ĝi firm'e k natur'e pov'as mal'volv'iĝ'i nur kiam ekzist'os sen'naci'ec'a popol'o.

Mal'proksim'a la cel'o. Sed ne lac'iĝ'os la pionir'o'j.

De la dezir'o al la efektiv'ig'o ...

Eĉ marks'ism'o-lern'ant'o sci'as, ke la produkt'o'fort'o'j'n de la soci'o mal'volv'as la kapital'ism'o. Ĝi konstru'ig'as fer'voj'o'j'n, grand'eg'a'j'n ŝip'o'j'n k flug'maŝin'o'j'n; ĝi funkci'ig'as poŝt'o'n k telegraf'o'n; ĝi eĉ est'as dev'ig'at'a don'i al prolet'o'j element'a'n instru'o'n, por ke ili kapabl'u kompren'i ordon'o'j'n de inĝenier'o'j aŭ ofic'i en kancelari'o'j. Unu'vort'e, la kapital'ism'o est'as dev'ig'at'a kre'i i'a'n kultur'o'n.

Ĉe tia konstat'o, ĉu oni logik'e pov'as asert'i, ke la kapital'ism'o ne kapabl'as star'ig'i en la mond'o inter'naci'a'n lingv'o'n?

Sen'dub'e la intern'a'j kontraŭ'dir'o'j de la kapital'ism'a soci'ord'o ĉiam minac'as pere'ig'i milit'e la civiliz'o'n. “La Kapital'ism'o port'as en si la milit'o'n, kiel nub'ar'o port'as fulm'o'n” (Ĵores). Tio'n dev'as plen'konsci'i la Prolet'ar'o k si'n organiz'i por est'i pret'a ali'ig'i la nepr'e ven'ont'a'n milit'o'n en revoluci'o'n, por kapt'i en si'a'j'n man'o'j'n la reg'pov'o'n k tiel sav'i la civiliz'o'n per star'ig'o de soci'ord'o sen klas'o'j k sen land'lim'o'j.

Sed est'as ankaŭ histori'a fakt'o, ke la milit'o'j tendenc'as far'iĝ'i pli k pli mal'oft'a'j, pli k pli ampleks'a'j — k pli k pli detru'a'j. Ebl'e pas'os mult'e da jar'o'j antaŭ ol okaz'os ali'a mond'milit'o. La last'a ŝancel'is la fundament'o'j'n de la kapital'ism'o en Eŭrop'o. Sed, ĉu oni do ne konstat'as nun'temp'e, ke la kapital'ism'o re'akir'as i'a'n ekvilibr'o'n? Grand'a'j sen'naci'ec'a'j trust'o'j eĉ prov'as pli mal'pli sukces'e ord'ig'i, raci'ig'i la produkt'ad'o'n. Fak'ul'o'j dev'as konfes'i, ke la ĉef'a'j kapital'ist'a'j ŝtat'o'j pli'fort'ig'is last'a'temp'e si'a'n ekonomi'a'n potenc'o'n. “Sen ia dub'o”, deklar'is antaŭ'ne'long'e Buĥarin, “la kapital'ist'a'j fort'o'j sur la kontinent'o pli'grand'iĝ'is last'a'temp'e; la situaci'o de la kapital'ism'o ekonomi'e k politik'e pli'fort'iĝ'is ...”

Se tiel est'as, ni dev'as el tiu konstat'o tir'i logik'a'n konsekvenc'o'n: la burĝ'a esperant'a mov'ad'o hav'as grund'o'n por labor'i; ĝi ne est'as baldaŭ mort'ont'a, kiel asert'as kelk'a'j K-do'j. Ne morgaŭ la labor'ist'a mov'ad'o dev'os pren'i en si'a'j'n man'o'j'n la tut'a'n esperant'a'n afer'o'n ...

Se la kapital'ism'o princip'e kapabl'as star'ig'i inter'naci'a'n lingv'o'n, ni kompren'ebl'e ne dev'as tio'n kontraŭ'star'i. Reakci'a est'us tia si'n'ten'ad'o. Ni ja ne kontraŭ'star'as la star'ig'o'n de poŝt'ofic'ej'o'j k radi'o'staci'o'j kapital'ist'a'j. Ni simpl'e dev'as ni'n organiz'i por util'ig'i por ni'a'j cel'o'j la lingv'a'n il'o'n, kiel ni util'ig'as la poŝt'o'n k telegraf'o'n.

Ĉu tio signif'as, ke la labor'ist'a'j esperant'ist'o'j dev'as part'o'pren'i la neŭtral'a'n mov'ad'o'n? Cert'e ne. Kiam labor'ist'o per si'a mon'o k energi'o sub'ten'as la burĝ'a'n mov'ad'o'n, li ag'as sam'e stult'e, kiel tiu, kiu labor'us sen'pag'e por funkci'ig'i kapital'ist'a'n poŝt'ofic'ej'o'n.

Sed est'us sam'e mal'saĝ'e star'ig'i la front'unu'ec'o'n de la labor'ist'a esperant'a mov'ad'o kontraŭ la neŭtral'a'n.

Est'as neces'e kompren'i, ke ni'a inter'help'a, kultur'cel'a mov'ad'o ne dev'as iel ajn est'i kompar'at'a k kvazaŭ'ig'at'a al iu ajn politik'a mov'ad'o. Ni ne dev'as imit'i blind'e k sen'pri'pens'e ali'a'j'n organiz'o'j'n, kies task'o'j tut'e mal'sam'as tiu'j'n de Sat. Ni prefer'e pen'ad'u akord'ig'i ni'a'n ag'ad'o'n kun la real'a'j bezon'o'j de la Labor'ist'ar'o, rilat'e tut'mond'a'n inter'lig'iĝ'o'n. Ni ne trud'u al ni'a mov'ad'o task'o'j'n, kiu'j'n neŭtral'ul'o'j pov'as nun'temp'e ankoraŭ plen'um'i.

Se la kapital'ist'ar'o, precip'e la eŭrop'a, vol'as sur ĉiu kamp'o en'konduk'i raci'ig'o'n, ĝi dev'os nepr'e ankaŭ al'pren'i esperant'o'n por lingv'e raci'ig'i la inter'rilat'o'j'n.

La kapital'ism'a raci'ig'o laŭ'natur'e tendenc'as far'iĝ'i je la mal'profit'o de la labor'ist'o'j, se ili ne rezist'as energi'e per la fort'o de si'a'j organiz'o'j. Por pli bon'e k sukces'e kontraŭ'star'i al la kapital'ism'a ekspluat'ad'o, la Labor'ist'ar'o dev'as si'n organiz'i mond'skal'e. Kaj por tio'n far'i kiel ebl'e plej facil'e k cel'konform'e, ĝi dev'as ankaŭ raci'ig'i si'a'n organiz'a'n labor'o'n per for'ig'o de la lingv'a'j bar'o'j.

Sat montr'as la voj'o'n, ĝi liver'as la bon'a'n ekzempl'o'n per si'a cel'konform'a organiz'it'ec'o. Ĉu tia task'o ne sufiĉ'as por okup'i ni'a'j'n labor'fort'o'j'n? Dum ekzist'as ankoraŭ sur la kvin ses'on'o'j de l’ ter'o la kapital'ist'a reg'sistem'o, ĉu est'us saĝ'e en la labor'ist'a esperant'a mov'ad'o jam rev'i pri la gvid'ad'o de la tut'a esperant'a afer'o?

Laŭ mi sufiĉ'as star'ig'i la demand'o'j'n, por ke tuj vid'iĝ'u la ĝust'a respond'o. Ĉiu klas'konsci'a esperant'ist'a labor'ist'o sopir'as al la supr'e'n'lev'iĝ'o de si'a klas'o. Sed neces'as ĝust'e taks'i la nun'temp'a'n situaci'o'n, k ne kred'i, ke ni'a dezir'o pri baldaŭ'a for'fal'o de l’ kapital'ism'o sufiĉ'as, por ke ĝi efektiv'iĝ'u. Ek'de la dezir'o al la efektiv'iĝ'o ekzist'as ia'foj'e long'a voj'o. Ni'a ĉef'a zorg'o ne dev'as est'i la gvid'ad'o de la tut'a esperant'a mov'ad'o. Ni prefer'e klopod'u laŭ la plej bon'a manier'o uz'i la il'o'j'n, kiu'j'n kre'as la kapital'ism'o, por ni'a klas'batal'o kontraŭ tiu sam'a kapital'ism'o.

For la id'em'o'n!

Ni ĉiu'j sci'as, kiom la id'ist'a entrepren'o mal'help'is la esperant'ist'a'n mov'ad'o'n. Plen'man'o da mal'sprit'a'j fanatik'ul'o'j, aplomb'e parol'ant'a'j je la nom'o de pseŭdo-scienc'o, oft'e sukces'is ating'i, ke hom'o'j jam konvink'it'a'j pri neces'o de tut'mond'a inter'kompren'il'o k pri viv'ebl'o de art'e'far'it'a lingv'o, tamen lern'is nek esperant'o'n, nek id'o'n.

Nun la id'ist'a mov'ad'o likvid'iĝ'as. Kelk'a'j id'ist'o'j tut'e for'las'is la batal'o'n, ali'a'j al'iĝ'is al nov'a projekt'o de lingv'o k ceter'a'j, pli saĝ'a'j, simpl'e en'ir'as la esperant'a'j'n vic'o'j'n.

La batal'o inter esperant'o k id'o daŭr'is dum 21 jar'o'j k fin'iĝ'is per plen'a mal'venk'o de id'o.

Sed oni erar'us, opini'ant'e, ke la mal'bon'a influ'o de id'o ne plu efik'as sur ni'a'n mov'ad'o'n. En la intern'a viv'o de ni'a lingv'o sent'iĝ'as ankoraŭ la pedant'a logik'em'o en'port'it'a de id'em'ul'o'j. Mi mem pent'e konfes'as, ke dum kelk'a temp'o mi fort'e est'is influ'at'a de la id'ist'a'j kritik'o'j. Por obe'i ŝajn'a'n logik'o'n, oni tro oft'e em'as pli'pez'ig'i ni'a'n simpl'a'n k fleks'ebl'a'n lingv'o'n.

Zamenhof tre klar'e skrib'is: “Ek'son'is la sonor'il'o'j en la grand'a blank'a konstru'o k mult'a'j knab'in'o'j si'n montr'is en la ĝarden'o ...” (Fabel'o'j de Andersen, pĝ. 56). Sed hodiaŭ ni'a'j id'em'ul'o'j skrib'as konstru'aĵ'o, pretekst'e, ke tio est'as pli logik'a. Ebl'e, sed konstru'it'aĵ'o en'ten'us ankoraŭ pli da logik'ec'o!...

Mult'a'j'n simil'a'j'n ekzempl'o'j'n mi pov'us cit'i por montr'i, ke la ŝajn'a logik'o de id'ist'o'j k id'em'ul'o'j mal'bon'influ'as sur la intern'a'n viv'o'n de esperant'o.

Viv'a lingv'o dev'as obe'i la leĝ'o'j'n de la viv'o. Kaj tiu'j leĝ'o'j hav'as neni'o'n komun'a'n kun logik'a'j princip'o'j aplik'ebl'a'j nur rilat'e abstrakt'o'j'n. La viv'o obe'as la leĝ'o'n de minimum'a pen'o. Tial la ordinar'a hom'o sen'konsci'e ĉiam tendenc'as uz'i por si'n kompren'ig'i nur la minimum'o'n da lingv'o-element'o'j.

Est'as bon'e kon'at'e, ke scienc'ul'o'j ne parol'as la sam'a'n lingv'o'n kiel ordinar'ul'o'j. Kio est'as neces'a en scienc'a'j verk'o'j, tio aspekt'as pedant'a en la ĉiu'tag'a uz'ad'o de ni'a lingv'o.

La id'ist'a fuŝ'entrepren'o fiask'is. Rest'as al ni tut'e sen'iĝ'i je la pedant'a id'em'o, kiu en'ŝtel'iĝ'is en ni'a'j vic'o'j...*.

Mal'grand'a kaŭz'o, grand'a efik'o

“Sabl'er'o en'kroĉ'iĝ'is en la ureter'o de Kromŭel* (Cromwell), k jen pro tio la sort'o de l’ mond'o ali'iĝ'is.” Per tia figur'o la fam'a pens'ul'o Paskal cel'is montr'i, ke mal'grand'a'j kaŭz'o'j pov'as hav'i grand'a'j'n efik'o'j'n.

Esperant'o est'as per si mem io tut'e ne grav'a. Sed ni supoz'u, ke jam antaŭ 40 jar'o'j ĉiu'j gvid'ant'o'j de labor'ist'a'j parti'o'j, ĉiu'j inter'naci'ist'o'j k pac'ist'o'j lern'us, propagand'us k praktik'ad'us tiu'n raci'e art'e'far'it'a'n lingv'o'n. Tia'okaz'e, ĉu oni prav'e pov'us asert'i, ke la histori'a procez'o ir'us la sam'a'n voj'o'n?

Kiu part'o'pren'is Sat-kongres'o'n, kiu dum jar'o'j inter'rilat'is sen'per'e kun K-do'j el plej divers'a'j mond'part'o'j, kiu sent'is si'n fort'e lig'it'a al mov'ad'o, kie oni ignor'as la land'lim'o'j'n, kie oni parol'as sam'a'n lingv'o'n, tiu cert'e jam konvink'iĝ'is, ke est'us tut'e ne ebl'a la patriot'ism'a febr'o, kiu frenez'ig'is en 1914 la spirit'o'j'n de milion'o'j da labor'ist'o'j-inter'naci'ist'o'j k kaŭz'is tiom da mort'ig'o'j k ruin'o'j.

Ni'a sen'naci'ec'a lingv'o est'as per si mem kvazaŭ sen'signif'a sabl'er'o. Tamen ĝi ankaŭ pov'us ali'ig'i la sort'o'n de l’ hom'ar'o, se ĝi ŝov'iĝ'us en la ĝust'a'n lok'o'n, t. e. en la cerb'o'j'n de la labor'ist'o'j. Esperant'o est'as nur il'o, kiu'n oni pov'as bon- aŭ mal'bon'uz'i. Sed ĝi tamen est'as nepr'e neces'a al la klas'o, kies histori'a misi'o est'as unu'ec'ig'i k sekv'e pac'ig'i la mond'o'n.

Tio'n ni jam mult'foj'e dir'is; sed ripet'ad'o tamen est'as neces'a. Tro da K-do'j ja ne sufiĉ'e konsci'as pri la util'o k grav'o de ni'a task'o. Tro da Sat-an'o'j eĉ konsider'as si'a'n esperant'a'n labor'o'n kiel akcesor'aĵ'o'n; tro da ili el'spez'as si'a'j'n mon'o'n k energi'o'n en bagatel'a'j serv'o'j k sen'signif'a'j task'o'j ...

Mi ne plu memor'as, kiu fam'ul'o dir'is, ke “est'as facil'e plen'um'i si'a'n dev'o'n, sed ĝi'n kon'i est'as mal'facil'e ...”

Nur tiu est'as ver'a Sat-an'o, kiu ek'kon'is, ke la esperant'a afer'o ind'as, ke oni dediĉ'u al ĝi si'a'n tut'a'n liber'a'n temp'o'n, si'a'n tut'a'n energi'o'n, — si'a'n viv'o'n ...

Kiu'j est'as la saĝ'a'j?

— Mi tre simpati'as vi'a'n mov'ad'o'n k plen'e konsent'a, ke esperant'o est'as neces'a por la labor'ist'a klas'o; sed tia lingv'o fakt'e pov'os util'i nur kiam ĝi'a instru'ad'o est'os dev'ig'a en la lern'ej'o'j de ĉiu'j land'o'j ...

— !!!???...

— Ne ekscit'iĝ'u; mi parol'as al vi kiel hom'o, kiu hav'as spert'o'n en labor'ist'a'j afer'o'j ...

Tiel parol'is eminent'a gvid'ant'o de la labor'ist'a mov'ad'o. Kaj ĉiu el ni bon'e sci'as, ke tia rezon'manier'o est'as tip'a ĉe la nur'a'j “simpati'ant'o'j” al ni'a lingv'o.

Simpati'o est'as ja bel'a afer'o! Ĉiu ajn al'parol'it'o respond'as, ke li simpati'as la pac'o'n, ke li mal'ben'as la milit'o'n, — kiu kaŭz'as tiom da sufer'o'j, da ruin'o'j ktp. Patos'e dum hor'o'j pov'as parol'i pri tiu tem'o “eminent'a'j” person'o'j. Sed demand'u, ĉu por evit'i milit'o'n ili konsent'us mal'aper'o'n de “si'a” patri'o, ĝi'a'n kun'fand'iĝ'o'n en pli grand'a'n unu'o'n. Tiam ili rigard'os vi'n kun abomen'o, kiel brul'ig'ind'a'n herez'ul'o'n al kiu eĉ ne dec'as respond'i.

Oni vort'e vol'as la pac'o'n, sed fakt'e oni prepar'as la milit'o'n; oni vol'as en'konduk'i esperant'o'n en la lern'ej'o'j, sed por tio'n ating'i oni neni'o'n far'as. Oni eĉ kvazaŭ kompat'em'e rigard'as al la esperant'ist'o'j, kiu'j el'spez'as temp'o'n k energi'o'n por el'lern'i k instru'i lingv'o'n, — kiu pov'os util'i nur kiam ĝi est'os dev'ig'e instru'at'a en ĉiu'j lern'ej'o'j ... Ni est'as fantazi'ul'o'j k la “simpati'ant'o'j” al esperant'o est'as prudent'ul'o'j, kiu'j okup'iĝ'as nur pri serioz'a'j praktik'a'j afer'o'j. Ili opini'as si'n la saĝ'a'j — kaj ni'n la mal'saĝ'a'j.

Tia'j saĝ'ul'o'j fakt'e est'as mistik'ul'o'j. Ili kred'as, ke iu'n bel'a'n tag'o'n mirakl'e esperant'o est'os instru'at'a en la lern'ej'o'j; mirakl'e la instru'ist'o'j el tiu'j lern'ej'o'j ek'kapabl'os instru'i la lingv'o'n; mirakl'e hom'o'j sci'pov'os ĝi'n flu'e parol'i; mirakl'e est'iĝ'os verk'ist'o'j, kapabl'a'j don'i al la art'e'far'it'aĵ'o anim'o'n, sent'o'n k imit'ind'a'n tradici'o'n ...

Ĉe tia konstat'o ni dev'as pli k pli fort'e konvink'iĝ'i, ke est'as ni la saĝ'a'j, ĉar ni konstru'as k ne nur plan'as pri mirakl'e star'ig'ot'a'j konstru'o'j ...

Pri la Bibli'o

Ebl'e vi dir'os — almenaŭ pens'os — ke mi de'flank'iĝ'as, perfid'em'as, unu'vort'e “reviz'as*”. Aŭd'u tamen mi'a'n konfes'o'n: mi leg'as la de Zamenhof traduk'it'a'n Bibli'o'n.

— Ha! ĉu ver'e? ĉu tio est'as klas'batal'a leg'aĵ'o?...

— Mi leg'as la Bibli'o'n por lern'i ... esperant'o'n. Kaj ĉe tia leg'ad'o mi konstat'as, ke Zamenhof mem lern'is si'a'n lingv'o'n ĝis la last'a spir'o. Est'as klar'e, ke la geni'a aŭtor'o em'is pli k pli for'ig'i la katen'o'j'n, per kiu'j teori'em'ul'o'j, ŝajn-logik'em'ul'o'j vol'is — ankoraŭ vol'as — mal'liber'ig'i esperant'o'n. Est'as al mi klar'e, ke la Majstr'o em'is pli k pli sen'balast'ig'i si'a'n stil'o'n, for'las'ant'e ne'util'a'j'n sufiks'o'j'n. Jen ekzempl'o:

Kaj far'u la altar'o'n el akaci'a lign'o, hav'ant'a la long'o'n de kvin uln'o'j k la larĝ'o'n de kvin uln'o'j; kvar'angul'a est'u la altar'o; k ĝi'a alt'o est'u tri uln'o'j.

Kiel oni vid'as, la sufiks'o ec est'a for'las'it'a, sen ia domaĝ'o por la klar'o. Sam'e Zamenhof tre oft'e for'las'is la sufiks'o'n aĵ kaj dir'as: riĉ'o, hav'o, kovr'o, don'o, plan'o, akir'o k. s. en kaz'o'j, kiam oni kutim'as balast'e dir'i riĉ-aĵ-o hav-aĵ-o ktp.

Kompren'ebl'e, la aŭtor'o de ni'a lingv'o uz'as tiu'j'n sufiks'o'j'n, kiam li opini'as, ke ili est'as neces'a'j por evit'i erar'kompren'o'n; sed est'as rimark'ebl'e, ke li'a sol'a regul'o est'as ating'i per kiel ebl'e mal'plej da vort'element'o'j perfekt'a'n kompren'ebl'o'n.

Ni sukces'is preskaŭ tut'e detru'i la fuŝ'a'n ag'ad'o'n de la id'ist'o'j en ni'a'j labor'ist'a'j rond'o'j. Bedaŭr'ind'e, en la viv'o de esperant'o ankoraŭ fort'e sent'iĝ'as la id'a logik'em'o, kiu cel'is far'i el la art'e'far'it'a lingv'o i'a'n mekanik'aĵ'o'n.

Ni dev'as pen'ad'i imit'i Zamenhof k tut'e liber'iĝ'i el la em'o ŝarĝ'i ni'a'n inter'kompren'il'o'n per for'ĵet'ind'a balast'o.

For la id'em'o'n el ni'a'j vic'o'j!

Mi leg'as la Bibli'o'n por lern'i esperant'o'n; sed tia leg'ad'o don'as al mi ali'a'n instru'o'n. La “Sankt'a Libr'o” en'hav'as part'o'j'n, kiu'j est'as tre mal'dec'a'j, aspekt'as preskaŭ pornografi'e. Bagatel'o. Sed la tut'o est'a tiom infan'ec'e stult'a, ke mi volont'e rekomend'as ties leg'ad'o'n al hom'o'j, kiu'j vol'as akir'i la firm'a'n konvink'o'n, ke la religi'o'j si'n baz'as sur fabel'o'j por'infan'a'j. Tamen milion'o'j da hom'o'j rigard'as la Bibli'o'n kiel di'a'n parol'o'n; milion'o'j konserv'as si'a'n kred'o'n, ne dank’ al, sed malgraŭ la Bibli'o!...

La hom'o est'as strang'a best'o: en ĝi'a cerb'o barakt'as iom'et'e da raci'o kun mult'eg'e da kred'o k superstiĉ'o. Kaj oni grav'e erar'us opini'ant'e, ke nur eklezi'an'o'j est'as sub influ'o de sen'baz'a'j kred'o'j k superstiĉ'o'j ...

Se Lenin est'us esperant'ist'o

K-do Um'o asert'as, ke la mond'lingv'a mov'ad'o ne progres'as rapid'e, tial ke esperant'o ne est'as sufiĉ'e perfekt'a lingv'o. Li'a'dir'e se oni akcept'us la re'form'et'o'j'n, kiu'j'n li propon'as aŭ aplik'as mem, ni vid'us ni'a'n afer'o'n progres'i rapid'e.

K-do Je'o emfaz'as, ke se Sat akcept'us la program'o'n de li'a parti'o, ĉi last'a far'iĝ'us simpati'a al ni'a lingv'o k cert'e akcept'us ĝi'n.

Ambaŭ K-do'j est'as tre sincer'a'j, konvink'it'a'j k pret'as defend'i si'a'n vid'punkt'o'n ĝis mort'kondamn'iĝ'o — ekskluziv'e.

Kaj ekzist'as mult'a'j ali'a'j K-do'j, kiu'j kred'as, ke sufiĉ'us al'pren'i la de ili propon'it'a'n rimed'o'n aŭ taktik'o'n por baldaŭ ating'i la “cel'o'n en glor'o”.

Mi est'as tia'ul'o, kiu ne kred'as je baldaŭ'a efektiv'iĝ'o de ni'a'j dezir'o'j. Sed ne est'as mal'util'e esplor'et'i pri la kaŭz'o'j de tiu mal'rapid'a progres'o. Laŭ mi, la ĉef'a kaŭz'o est'as, ke ĝeneral'e la esperant'ist'o'j mem ne sufiĉ'e konsci'as pri la grav'o de la il'o, kiu'n ili uz'as. Est'us eĉ pli ĝust'e dir'i, rilat'e al kelk'a'j: per kiu ili kvazaŭ lud'as. Ja, por grand'a nombr'o da esperant'ist'o'j la part'o'pren'o en ni'a mov'ad'o est'as ia lud'o, ia mod'o, kiu'j'n ili for'las'as, tuj kiam log'as ili'n ali'a mod'o.

Por konsci'i la grav'o'n de la esperant'a afer'o, neces'as kompren'i la grand'a'n rol'o'n, kiu'n lud'as la teknik'o, la art'e'far'it'aĵ'o en la evolu'o de l’ hom'ar'o; neces'as kompren'i, ke la art'e'far'it'a lingv'o est'as ia teknik'il'o, kies manipul'ad'o k aplik'ad'o postul'as tut'e apart'a'j'n zorg'o'j'n, por si'n trud'i al la grand'a publik'o.

Tia il'o ne pov'as akir'i ĝeneral'a'n akcept'o'n, se precip'e mal'lert'ul'o'j ĝi'n uz'ad'as. Sed ni supoz'u, ke Tolstoj, R. Rolan, H. Barbus, M. Gorki k. a. fam'a'j verk'ist'o'j, anstataŭ dir'i kelk'e da bombast'a'j fraz'o'j por esperant'o, ĝi'n el'lern'us k per ĝi verk'us; ni supoz'u, ke Ĵores, Bebel, Lenin k. a. influ'hav'a'j gvid'ant'o'j parol'us en ni'a lingv'o dum inter'naci'a'j kongres'o'j: ni supoz'u ..., — la leg'ant'o mem daŭr'ig'u la supoz'o'n. Nu, ĉu oni ne pov'as prav'e pens'i, ke tiam ni'a mov'ad'o antaŭ'e'n'ir'us grand'paŝ'e? Mi kred'as, ke se Lenin est'us esperant'ist'o, nun la tut'a kler'ul'ar'o el Sovetio, la tut'a komun'ist'ar'o en la mond'o parol'us esperant'e. Kaj kiu kontraŭ'dir'os, se mi asert'os, ke tiam la unu'ec'o de pens'o k ag'ad'o, la unu'ec'o de vol'o est'us mult'e pli fort'a'j ol fakt'e ili est'as nun'temp'e en prolet'a'j vic'o'j?

Neces'as fort'e konvink'iĝ'i, ke la esperant'a afer'o ne est'as io akcesor'a, al kiu sufiĉ'as dediĉ'i kelk'a'j'n hor'o'j'n de temp'o al temp'o por est'i konsci'a mond'lingv'an'o.

Teknik'il'o'j ja revoluci'ig'as la mond'o'n. Sed ne sufiĉ'as invent'i ili'n; ne sufiĉ'as laŭd'ad'i ili'n, neces'as pli'e lert'a'j teknik'ist'o'j por funkci'ig'i ili'n bon'e.

La Sat-an'o'j far'iĝ'u bon'a'j teknik'ist'o'j! Ili uz'ad'u zorg'e, am'e la lingv'a'n il'o'n, kiu'n ili akir'is; ili lert'iĝ'ad'u, neniam forges'ant'e, ke ili'a labor'o por k per-esperant'a est'as revoluci'a labor'o en la profund'a senc'o de l’ vort'o.

Pri stil'o

Jen'a'n leter'o'n mi ricev'is:

Kun grand'a interes'o k ver'a ĝu'o mi leg'is Kandid en vi'a model'a traduk'o. Ankaŭ mi leg'is divers'a'j'n recenz'o'j'n tre favor'a'j'n k apart'e mi not'is, ke oni laŭd'as vi'n pro tio, ke vi kuraĝ'is sen'balast'ig'i la lingv'o'n je sen'util'a'j sufiks'o'j. Est'as cert'e, ke tia sen'balast'ig'o far'as la stil'o'n pli mal'pez'a. Ven'is al mi en la kap'o'n la ide'o el'trov'i la princip'o'j'n, kiu'j gvid'is vi'n. Mi serĉ'is sen'sukces'e. Ĉu do vi ne konsent'os kon'ig'i ili'n al la leg'ant'o'j de Sen'naci'ul'o? Aŭ ĉu la sekret'o'n vi vol'as gard'i?

Ni'a korespond'ant'o trov'u do ĉi tie respond'o'n: Nov'a'j'n princip'o'j'n mi ne el'trov'is, sed simpl'e pen'is pli mal'pli sever'e aplik'i tiu'j'n, jam de'long'e (1913) star'ig'it'a'j'n de la Akademi'o; sekv'e kuŝ'as en la afer'o neni'u sekret'o. Jen la princip'o'j:

1. Princip'o de neces'o: En konstru'o'n de vort'o oni dev'as en'konduk'i ĉiu'j'n vort'radik'o'j'n, sufiks'o'j'n, prefiks'o'j'n k fin'iĝ'o'j'n neces'a'j'n por el'vok'i klar'e k plen'e la ide'o'n reprezent'ot'a'n de tiu vort'o.
2. Princip'o de sufiĉ'o: Se la ide'o tia'manier'e esprim'it'a est'as jam bon'e k ne'konfuz'ebl'e kompren'at'a el la kun'tekst'o sen iu el la sufiks'o'j uz'it'a'j, tiu ĉi sufiks'o pov'as est'i el'ĵet'at'a kiel ne'util'a k ne'neces'a.

La mal'facil'o kuŝ'as nur en la aplik'o de tiu'j du tre saĝ'a'j princip'o'j. La gvid'ant'o'j de ni'a'j lingv'a'j instituci'o'j dev'us klar'ig'i ili'n detal'e per mult'a'j ekzempl'o'j; bedaŭr'ind'e, mi'a'sci'e, tio'n ili ne far'is k eĉ en la praktik'o ili mem plej oft'e ne aplik'as la du'a'n princip'o'n.

Por klar'ig'i mi'a'n kompren'o'n pri la aplik'o de tiu princip'o, ni konsider'u, ekzempl'e, la sufiks'o'n ec. Ĝeneral'e mi “el'ĵet'as” tiu'n sufiks'o'n ĉe radik'o'j adjektiv'a'j. Tia'j radik'o'j en'hav'as en si jam abstrakt'a'n senc'o'n, sekv'e la al'don'o de ec tia'kaz'e est'as simpl'a balast'o, pleonasm'o. Ceter'e oni pov'as rimark'i, ke Zamenhof mem k. a. plej bon'a'j aŭtor'o'j tut'e hazard'e, sen'kritik'e uz'as aŭ ne uz'as la sufiks'o'n ec. Jen oni leg'as “ebl'o”, jen “ebl'ec'o”; jen “neces'o”, jen “neces'ec'o” k. s.

Mi jam rimark'ig'is ĉi tie*, ke Zamenhof en La Bibli'o sen'kompat'e “el'ĵet'is” ec ĉe alt’, grand’, larĝ’. Tiu'j radik'o'j ja est'as adjektiv'a'j k sekv'e en'ten'as jam en si ec-an, abstrakt'a'n senc'o'n.

Oni pov'us verk'i detal'a'n disert'aĵ'o'n pri la demand'o: Kiel aplik'as la verk'ist'o'j la du ĉi supr'e cit'it'a'j'n princip'o'j'n? Est'us facil'e montr'i, ke ili est'as sen'ĉes'e mal'obe'at'a'j, fuŝ'e aplik'at'a'j de tiu'j, kiu'j'n oni kutim'as nom'i ni'a'j plej bon'a'j aŭtor'o'j.

Ver'dir'e kulp'as en tio la sen'konsci'a lig'it'ec'o al la naci'a ge'patr'a lingv'o. La fuŝ'ant'o'j de la spirit'o de esperant'o — k la aŭtor'o mem ne mal'oft'e — simpl'e est'as sen'konsci'a'j naci'em'ul'o'j en la uz'ad'o de la lingv'o: ia'foj'e ili aplik'as tut'e sen'bezon'e sufiks'o'j'n, tial ke per tio esperant'o pli'proksim'iĝ'as al la naci'a lingv'o.

Kaj tio okaz'as ne nur pri sufiks'o'j, sed ankaŭ en prefer'o por long'a'j,, pez'a'j form'o'j kiel ĉia'manier'e, kia'manier'e, nenia'manier'e, tia'manier'e, anstataŭ la simpl'a'j ĉiel, kiel, neniel, tiel k. s. vort'o'j el la geni'e el'pens'it'a tabel'o de la korelativ'a'j vort'o'j. La unu'a'j form'o'j est'as inter'naci'ec'a'j, la du'a'j — sen'naci'ec'a'j.

Vi nun iom'et'e kon'as la regul'o'j'n, kiu'j'n mi obe'as en la uz'ad'o de ni'a lingv'o. Sed vi dev'as tamen kompren'i, ke en la viv'o de lingv'o inter'puŝ'iĝ'as divers'a'j princip'o'j: analogi'o, eŭfoni'o, logik'o, regul'ec'o ktp. Est'as ne'ebl'e difin'i tut'e preciz'a'j'n k absolut'a'j'n regul'o'j'n. Ceter'e, ne ĉiam pleonasm'o est'as for'ig'ind'a; neces'as ia'foj'e insist'i por don'i pli da esprim'fort'o al iu vort'o; okaz'as, ke ia logik'a mal'long'a form'o est'as mal'bon'son'a ...

Ni memor'u la saĝ'a'j'n konsil'o'j'n de la aŭtor'o de ni'a lingv'o; li ja ĉiam rekomend'is, ke oni ne dev'as ĝi'n katen'i per tro sever'a'j regul'o'j. Sed est'as por mi klar'e, ke la plej simpl'a'j form'o'j venk'os, ke la plej klar'a stil'o si'n trud'os k far'iĝ'os klasik'a. Kiu pen'as atent'i tiu'j'n postul'o'j'n de la viv'o de lingv'o, kiu pen'as kiel ebl'e plej sen'balast'ig'i si'a'n stil'o'n, tiu ir'as en la ĝust'a direkt'o.

Ĉu kre'o aŭ nur iniciat'o?

Oni ne mal'oft'e babil'ad'is pri la demand'o, ĉu Zamenhof “kre'is” aŭ nur “iniciat'is” esperant'o'n. Li mem deklar'is: “Mi ne vol'as est'i kre'int'o de l’ lingv'o, mi vol'as nur est'i iniciator'o.”

Ni kompren'u ĝust'e la signif'o'n de la vort'o'j: “Mi ne vol'as ... mi vol'as nur”. Ceter'e Zamenhof dir'is ali'okaz'e, ke “kre'ad'o (sub'strek'o ni'a) de plen'a en ĉiu'j rilat'o'j taŭg'a k viv'pov'a lingv'o postul'as special'a'n talent'o'n k inspir'o'n”.

Ĉu ne est'as ebl'e el'ir'i el tiu'j ŝajn'a'j kontraŭ'dir'o'j? Cert'e jes! Sufiĉ'as por tio kompren'i, ke ĉiam la vort'o'j hav'as si'a'n plen'a'n k preciz'a'n signif'o'n nur en kontakt'o kun la kun'tekst'o k pli'e, ke oni dev'as sci'i, en kiu temp'o, en kiu'j cirkonstanc'o'j ili est'is el'dir'at'a'j. Kompren'ebl'e tia'n esplor'o'n mi ne pov'as far'i en la kadr'o de ĉi tiu artikol'et'o.

Mi tamen asert'as, ke Zamenhof fakt'e “kre'is” ... la fundament'o'n de ni'a lingv'o; li don'is al ĝi spirit'o'n, anim'o'n — pli ĝust'e, viv'pov'o'n. Sed prav'e oni ankaŭ pov'as argument'i, ke li est'is nur ĝi'a iniciat'int'o. Est'as ja evident'e, ke esperant'o evolu'as, pli'riĉ'iĝ'as, pli'firm'iĝ'as kun si'a ĉiu'tag'a, ĉiu'fak'a aplik'ad'o.

Hom'o, viv'ant'a en antaŭ'fiks'it'a'j kondiĉ'o'j, rezult'ant'a'j el mult'e da hered'a'j, histori'a'j k ekonomi'a'j faktor'o'j, hom'o el karn'o k sang'o — Zamenhof! — en'korp'ig'is la ec'o'j'n neces'a'j'n por lingv'o'n “kre'i”, “art'e'far'i”, “nask'i” — kiel al vi plaĉ'os! — Jes, hom'o, individu'o, ne kolektiv'o, ne komitat'o.

Sed la “kre'it'a”, “art'e'far'it'a” aŭ “nask'it'a” lingv'o est'is ĉe la komenc'o kvazaŭ mal'fort'a infan'o, ŝancel'iĝ'em'a sur si'a'j krur'o'j; ĝi bezon'is nutr'o'n, zorg'o'n, eduk'ad'o'n k spac'o'n por akir'i la neces'a'n fort'o'n k konker'i la mond'o'n. Tio'n pov'is al ĝi don'ad'i nur kolektiv'o. Sekv'e oni ankaŭ pov'as asert'i, ke la nun'a'n esperant'o'n kre'is — kre'as! — kolektiv'a kun'labor'ad'o.

Se Zamenhof viv'us en mal'grand'a insul'o, perd'it'a en Ocean'o k hav'ant'a neniu'j'n rilat'o'j'n kun la ekster'a mond'o, li cert'e ne “kre'us” esperant'o'n. Sed tio ne signif'as, ke ni'a lingv'o pov'us ekzist'i sen “kre'int'o”, nur per la mirakl'a fort'o de la kvazaŭ di'ig'it'a'j “produkt'a'j fort'o'j”*. Kiu'j asert'as, ke ni'a art'e'far'it'a lingv'o (ne tem'as pri natur'a idiom'o) rezult'as de “soci'a produkt'ad'o” aŭ de io simil'a, tiu'j iel parenc'as mens'e kun s-ro Merĉnt (Merchant), la prezid'ant'o de la Inter'naci'a Centr'a Komitat'o de la Esperant'o-Mov'ad'o, kiu last'a'temp'e skrib'is, “ke Esperant'o est'as unu el la plej grand'a'j ben'o'j iam donac'it'a'j de la Bon'a Di'o al la hom'ar'o, per'e de la geni'o de hom'o”.

Ĉiam'a problem'o: Ĉu la medi'o far'as la hom'o'n k ĉu li rest'as absolut'a sklav'o de la medi'o? Tro unu'flank'a el'met'o de l’ demand'o. La hom'o est'as part'o de la medi'o — k ĝi'a plej aktiv'a part'o. Li trans'form'as la medi'o'n, adapt'as ĝi'n al si k sekv'e okaz'as, ke la trans'form'iĝ'o ating'as tiom'a'n grad'o'n, ke la viv'kondiĉ'o'j, la produkt'a'j fort'o'j far'iĝ'as tut'e mal'sam'a'j; tial ili re'efik'as sur la trans'form'int'o'n mem. Sen'ĉes'a lukt'ad'o k ekvilibr'o de kontraŭ'a'j inter si fort'o'j!

Hom'o art'e'far'is esperant'o'n; hom'o'j, mil'o'j da hom'o'j aplik'as ĝi'n k per tio art'e ali'ig'as la medi'o'n, facil'ig'ant'e la inter'rilat'o'j'n, kre'ant'e nov'a'n spirit'o'stat'o'n, eĉ nov'a'n ideologi'o'n ...

Tamen rest'as mult'nombr'a'j revoluci'ul'o'j, inter'naci'ist'o'j tiom sklav'e adapt'iĝ'int'a'j al la medi'o, tiom rutin'em'a'j sur tiu kamp'o, ke ili tut'e ne atent'as la mond'lingv'a'n mov'ad'o'n. Se hazard'e, okaz'e, ili parol'et'as pri “kun'fand'iĝ'o de naci'o'j”, tiam ili prezent'as al si ankaŭ kun'fand'iĝ'o'n de ĉiu'j lingv'o'j en unu sol'a'n — natur'a'n.

Bon'a'n ŝanc'o'n!...

Dum'e ni sen'lac'e aplik'ad'u ni'a'n herez'a'n, art'e'far'it'a'n esperant'o'n.

“Liber'ig'a Stel'o*” al la Verd'ruĝ'ul'o'j

Ĉu inter'naci'a aŭ sen'naci'ec'a organiz'iĝ'o?

En 1914 ekzist'is social'ist'a Inter'naci'o.

Ĉe la fin'o de la inter'naci'a'j kongres'o'j est'is kutim'o ĥor'e kant'i la “Inter'naci'o'n”.

Milit'o eksplod'is ... Tuj la social'ist'o'j forges'is tiu'n liber'ig'a'n kant'o'n k ek'kant'aĉ'is la “Marseillaise”, “Deutschland über alles” aŭ ali'a'j'n simil'a'j'n patriot'a'j'n himn'o'j'n.

Ni ir'u Berlin’on, kri'ad'is Franc'o'j; ni ir'u Paris’on, laŭt'dir'ad'is German'o'j. Ni batal'u por la kultur'o!... Ni batal'u por la rajt'o k liber'o!...

Tiel, ir'ant'e al buĉ'ej'o, blek'as ŝaf'o'j ...

La patriot'ist'a febr'o est'is tiel grand'a, ke eĉ anarki'ist'o'j, kontraŭ'milit'ist'o'j k ali'a'j ...ist'o'j — precip'e la mal'jun'a'j — glor'is la “liber'ig'a'n milit'o'n” k instig'is al “ĝis'fin'venk'a” buĉ'ad'o ...

Nun est'as kvazaŭ'a re'pac'iĝ'o. Tem'as pri re'star'ig'o de nov'a Inter'naci'o. Ĉu re'viv'ig'i la II-an? Ĉu al'iĝ'i la III-an, Moskv'an?

Ankaŭ esperant'ist'o'j vol'as star'ig'i ruĝ'verd'a'n Inter'naci'o'n.

Nu, ni pri'pens'u iom la afer'o'n.

Inter'naci'o supoz'as naci'o'j'n. Mal'bon'a afer'o.

— Tamen, naci'o'j ekzist'as.

— Jes, ja, mal'feliĉ'e; mal'san'o'j, epidemi'o'j ankaŭ ekzist'as. Ĉu est'as saĝ'e konserv'i tia'j'n mal'bon'aĵ'o'j'n por san'ig'i la hom'ar'o'n? Kontraŭ'e, ili'n pen'os for'ig'i, neni'ig'i, zorg'em'a kurac'ist'o.

Naci'o'j ekzist'as precip'e pro la divers'lingv'ec'o de l’ popol'o'j. Esperant'o don'as al la hom'ar'o ebl'o'n for'ig'i tiu'n lingv'a'n naci'ec'o'n. Ĉu do ni, kiel la ali'a'j ...ist'o'j ne'esperant'ist'a'j, dev'os sam'manier'e imag'i organiz'iĝ'o'n de ĉiu'land'a'j sam'cel'an'o'j?

Mi ne kred'as. Ni dev'as ag'i kvazaŭ ne ekzist'us naci'o'j. Ni dev'as ili'n kon'i nur por pli rapid'ig'i neni'iĝ'o'n ili'a'n. Ni dev'as nask'ig'i sen'naci'ec'a'n sent'o'n; met'i en la kor'o'n de ĉiu hom'o ec'o'n hom'a'n, ne naci'ec'a'n. Kiam , en Esperanti'o, oni parol'as pri Angl'o, Franc'o aŭ German'o, tio dev'as sam'signif'i kiel en Franci'o, ekzempl'e, oni parol'as pri Normand'o aŭ iu ajn ali'a provinc'an'o.

Unu'e esperant'ist'o'j, hom'o'j; du'e Brit'o'j, Ital'o'j aŭ Ĉin'o'j ...

Jen kelk'a'j pri'pens'ind'a'j ide'o'j, kiu'j'n mi propon'as al diskut'o de ĉiu'j.

Je la lum'o de la spert'o

Ek'rigard'ant'e ni'a'n post'milit'a'n mov'ad'o'n retrospektiv'e, ni konstat'as, ke kelk'a'j fam'ul'o'j favor'e rekomend'is esperant'o'n. Memor'ig'e mi cit'u kelk'e da nom'o'j: La nobl'a pac'ist'o Romen Rolan, la scienc'ul'o Karlo Riŝe (Richet), la revoluci'ul'o-verk'ist'o'j Henrik'o Barbus k M. Gorki, la poet'o Eduin Markm (Edwin Markham), la saĝ'ul'o Han Riner, la aŭtoritat'a lingv'ist'o A. Meje (Meillet) k ali'a'j.

Grav'a'j organiz'o'j voĉ'don'is dezir'esprim'o'j'n por esperant'o, k eĉ kelk'a'j, kiel la Inter'naci'o de l’ Milit'int'o'j k la Eduk'ist'a Inter'naci'o, per kongres'a'j decid'o'j al'pren'is ĝi'n kiel si'a'n oficial'a'n lingv'o'n.

Nu, kia est'as la rezult'o de tiu'j aprob'o'j k decid'o'j? Ni bedaŭr'ind'e pov'as konstat'i, ke ĝi est'as preskaŭ nul'a.

Grand'a'n esper'o'n ni hav'is rilat'e la si'n'ten'ad'o'n de Sovet-Rusio pri ni'a afer'o. Kaj jen, last'a'temp'e ni ek'sci'is, ke la rus'a Reg'ist'ar'o sen'interes'iĝ'as pri ni'a propagand'o, eĉ likvid'as la por'esperant'a'j'n organiz'o'j'n, kiu'j de nun est'os nur privat'a'j entrepren'o'j.

La Stud'a Komision'o por al'pren'o de help'a lingv'o ĉe la III-a Inter'naci'o jam ne don'as viv'sign'o'n. Ĝi ne atent'as la ricev'o'n de dokument'o'j k eĉ ne respond'as al inform'pet'o'j. De tiu flank'o ni ankaŭ ne atend'u grav'a'n rezult'o'n, se ni ne vol'as sen'rev'ig'i.

Kaj la fam'ul'o'j, kiu'j rekomend'is esperant'o'n, ĉu mem ili lern'is ĝi'n? Ebl'e ili lern'et'is, sed cert'o est'as, ke praktik'e ili ne uz'as ni'a'n lingv'o'n. Pro tio ili'a'j aprob'o'j k instig'o'j est'as nur du'on'valor'a'j, ĉar la ekzempl'o ne apog'as la konsil'o'n. Est'as tamen ne'dub'ebl'e, ke se iu talent'a verk'ist'o pen'us por fund'e sci'pov'i esperant'o'n k verk'us per ĝi, ni'a afer'o antaŭ'e'n'marŝ'us grand'paŝ'e.

Tio'n ni ne esper'u: la literatur'ist'o'j konsider'as si'a'n temp'o'n tro mult'e'kost'a por dediĉ'i iom da ĝi al fund'a lern'ad'o de ni'a lingv'o. La politik'ist'o'j est'as tro okup'at'a'j ĉe solv'o (?!) de ĉiu'tag'a'j problem'o'j por interes'iĝ'i pri ni'a afer'o.

La sukces'o pov'as ven'i nur de mal'supr'e. Est'as ni'a modest'a task'o penetr'ig'i en la viv'o'n la uz'ad'o'n de inter'naci'a lingv'o.

Ni ek'rigard'u ali'a'n flank'o'n de la problem'o: la kurs'o'j'n. Ĉu la rezult'o est'as tie kontent'ig'a? Mult'lok'e instru'ist'o'j plend'as pro mal'sukces'o. En “Kronik'o” oft'e est'as sci'ig'at'e pri mal'ferm'o de kurs'o'j kun mult'e'nombr'a lern'ant'ar'o. Sed plej oft'e oni silent'as pri la ferm'a por ne konfes'i fiask'o'n. Est'as do neces'e, ke ni atent'u ankaŭ pri tiu fakt'o por orient'i ni'a'n propagand'o'n.

Oni tro klaĉ'ad'is, ke esperant'o est'as “tiel facil'e lern'ebl'a!”, ke oni pov'as en'cerb'ig'i ĝi'n en “kelk'a'j semajn'o'j” da lern'ad'o. Tio est'as mal'ver'a. Kaj la labor'ist'o'j tiel'e tromp'it'a'j for'las'as la kurs'o'n je la unu'a'j mal'facil'o'j. Sufiĉ'u dir'i la ver'o'n: esperant'o est'as mult'e pli facil'e akir'ebl'a ol iu ajn naci'a lingv'o.

Ni precip'e insist'u al la varb'ot'o'j pri la nepr'a neces'o de komun'a, sen'naci'ec'a lingv'o por la viv'o de Inter'naci'o. Ni ne lac'iĝ'u montr'i la ne'konsekvenc'o'n de la t. n. inter'naci'ist'o'j, kiu'j ne konsci'as pri la grav'o de ni'a propagand'o. Ni demonstr'u, ke ili konstru'as sur sabl'o, dum ni star'ig'as ni'a'n konstru'o'n sur rok'o; ke ili komenc'as met'i la tegment'o'n en mal'plen'o'n dum ni pacienc'e mason'as fundament'o'n. Ni kon'ig'u al la amas'o, ke ni'a'j ĉef'o'j est'as preskaŭ ĉiu'j pli mal'pli plur'lingv'an'o'j, pro tio ricev'as deleg'it'ec'o'n al la inter'naci'a'j kongres'o'j k tut'e ne est'as interes'at'a'j, ke oni mal'aper'ig'u la lingv'a'j'n mal'facil'o'j'n. Ni klar'ig'u pri la grand'eg'a valor'o de inter'naci'a'j rilat'o'j por nask'ig'i ĉe ni'a kor'o ver'a'n sincer'a'n sent'o'n de amik'ec'o al tut'mond'a'j Kamarad'o'j. Ni sen'lac'e ripet'u: kiu ne hav'as amik'o'j'n en ĉiu'j land'o'j, tiu ne rajt'as si'n konsider'i kiel ind'a'n inter'naci'ist'o'n.

Pli traf'e: kompren'ig'u ni, ke est'as jam temp'o por cel'i al universal'ism'o, al sen'naci'ism'o; ke la esperant'ist'o-revoluci'ul'o'j komenc'is kre'i la cel'o'n de tiu'cel'a organism'o: ni'a'n Sat. Ni montr'u ankaŭ per ni'a ne'kompromis'em'o kun la burĝ'a'j esperant'ist'o'j, ke ni est'as la plej konsekvenc'a'j el la revoluci'ul'o'j.

Sed antaŭ ol al'milit'i la inter'naci'ist'o'j'n, kiu'j ne sufiĉ'e atent'as pri ni'a propagand'o, est'as unu'e neces'e, ke la esperant'ist'o'j mem plen'e konsci'u pri la grav'o de la mond'lingv'a problem'o. Est'as urĝ'eg'a task'o formal'aper'ig'i el ni'a'j rond'o'j ĉi'a'n ne'serioz'o'n, ĉi'a'n em'o'n al bluf'o k tro'grand'ig'o; unu'vort'e ĉio'n hered'it'a'n el la burĝ'a mov'ad'o.

En ni'a'j rond'o'j est'u ne nur verd'stel'port'ant'o'j, sed ver'a'j praktik'ant'o'j de la lingv'o. Ĉar est'as konstat'ebl'a fakt'o, ke mult'a'j ne pen'as sufiĉ'e el'lern'i la lingv'o'n, ni dev'as instig'i ili'n per ia konkur'em'o. La an'iĝ'o al Sat pov'os est'i instig'il'o. Ĉiu dezir'ant'a an'iĝ'i dev'us pruv'i, ke fakt'e li uz'as esperant'o'n. Kompren'ebl'e ni ne pov'as postul'i, ke an'iĝ'dezir'ant'o perfekt'eg'e estr'u la lingv'o'n. Ceter'e est'as en ĝi tro da punkt'o'j pri kiu'j ni'a'j “eminent'ul'o'j” ne inter'konsent'as. Ili eĉ oft'e riproĉ'as unu'j la ali'a'j'n, pri ne'korekt'a uz'o de esperant'o. Eĉ Zamenhof est'as kulp'ig'it'a pri grav'a'j erar'o'j, trov'iĝ'ant'a'j en li'a verk'ar'o. Sufiĉ'as postul'i, ke ĉiu est'u kapabl'a bon'e kompren'ig'i si'n. Kiam oni sci'os, ke por far'iĝ'i “Satan'o” est'as unu'e neces'e sci'pov'i esperant'o'n, tio est'ig'os en la kurs'o'j tre efik'a'n instig'o'n por la el'lern'ad'o.

Oni bon'vol'u ne konklud'i el mi'a'j premis'o'j, ke mi est'as iel pesimist'a. Tut'e ne. Mi nur cel'as atent'ig'i la Kamarad'ar'o'n pri danĝer'o de iluzi'o'j k pri for'fal'ig'end'a'j bar'o'j; pri neces'o de long'daŭr'a, sistem'a, metod'a k zorg'e antaŭ'prepar'it'a klopod'ad'o por varb'i la indiferent'ul'o'j'n k silent'ig'i la kontraŭ'ul'o'j'n. Ni kvazaŭ trans'ir'ant'e grand'a'n arb'ar'o'n el rutin'o k antaŭ'juĝ'o'j, dev'as ir'i mal'rapid'e, sed kuraĝ'e dis'hak'i, por far'i lum'o'n k for'pel'i la nigr'a'j'n best'o'j'n embusk'at'a'j en dens'ej'o'j.

La propagand'ist'o'j est'as ja pac'a'j batal'ant'o'j, tamen batal'ant'o'j. Ili do dev'as ag'i kun plej scienc'ec'a strategi'o k plej zorg'a antaŭ'prepar'o. Kiam oni ek'ir'as milit'o'n nur entuziasm'ig'it'e k ne prepar'it'e, tiam mal'venk'o okaz'as.

La batal'o por trud'i esperant'o'n al la Inter'naci'ist'ar'o apenaŭ komenc'iĝ'is. Ni antaŭ'e'n'ir'u cel'rigard'ant'e, kun la plen'a konsci'o, ke la objekt'o por kiu ni batal'as est'as nobl'a k ind'a je ĉi'a'j ofer'o'j.

Publik'a leter'o al Romen Rolan

Kar'a Romen Rolan!

Vi jam sci'as per mi'a respond'o al vi'a publik'a leter'o, pres'it'a en Le Journal du Peuple (Ĵurnal'o de l’ Popol'o), en kia'j cirkonstanc'o'j, sub kia'j influ'o'j est'is balot'e aprob'at'a la artikol'o III-a, en'met'end'a en la Statut'o de Sat, artikol'o, kiu'n akr'e vi mal'aprob'as. Vi sci'as, ke tiu kongres'a voĉ'don'o hav'as nur valor'o'n de propon'o, sed neniel de definitiv'a decid'o, ĉar ŝanĝ'o en la Statut'o de ni'a organiz'o pov'as nur okaz'i per ĝeneral'a voĉ'don'o de ĉiu'j membr'o'j. Hodiaŭ mi do tut'e ne intenc'as de'nov'e klar'ig'i la motiv'o'j'n, kiu'j instig'is la K-do'j'n el Dresden propon'i tiu'n artikol'o'n.

Se mi nur dezir'us trov'i vi'a'flank'e aprob'o'n por mi'a person'a si'n'ten'ad'o, rilat'e tiu'n afer'o'n, mi pov'us pretekst'i, ke ankaŭ mi ne aprob'is la propon'o'n, kiam en Parizo ni ĝi'n pri'diskut'is ĉe kun'sid'o de l’ Centr'a Komitat'o. Mi dir'is, ke ĝi est'as mal'oportun'a, se mi serĉ'us aprob'o'n ali'e ol en mi'a propr'a konscienc'o. Mi do mal'kaŝ'e dir'u, ke la intenc'o'n de la Dresden'an'o'j mi plen'e aprob'as. — Kaj se la mal'traf'a artikol'o est'os definitiv'e akcept'it'a, nu, mi obe'os ...

Ni al'ven'is je la tre grav'a punkt'o diskut'ind'a. Ĉu oni dev'as aŭ ne obe'i decid'o'n, kiu'n oni ne aprob'as? Ĉu oni dev'as eks'iĝ'i el organiz'o se la pli'mult'o ne akcept'is oni'a'n propr'a'n vid'punkt'o'n? Ĉu oni pov'as konsent'i kun vi'a dir'o, ke vi ne “al'las'as i'a'n ajn mal'permes'o'n?”

Mi ne intenc'as fund'e pri'trakt'i tiu'j'n demand'o'j'n en tiu ĉi mal'ampleks'a skrib'aĵ'o. Ceter'e mi sci'as, ke de kiam ekzist'as hom'o'j — pens'ant'a'j hom'o'j, kiel dir'is La Brujer, — oni sen'solv'e diskut'as tiu'n tem'o'n. Last'a'temp'e ĝi est'ig'is amik'a'n inter'diskut'o'n inter vi k Henrik'o Barbus. Mi do kon'as la ambaŭ'flank'a'j'n argument'o'j'n; k mi dev'as konfes'i, ke ankoraŭ nun pri kelk'a'j punkt'o'j mi fort'e ŝancel'iĝ'as pri elekt'o inter la du tez'o'j.

Ne neces'as tamen long'e medit'ad'i por konvink'iĝ'i, ke ne pov'as ekzist'i du individu'o'j absolut'e sam'opini'ant'a'j pri ĉio. Ne ekzist'as ident'a'j hom'o'j. Pro temp'a'j k lok'a'j kaŭz'o'j ĉiu el ni est'as mal'sam'e decid'ig'at'a. Kiam iu al'iĝ'as organiz'o'n, li do jam dev'as sci'i, ke ia'foj'e li dev'os mal'atent'i si'a'j'n person'a'j'n prefer'o'j'n k sub'met'iĝ'i al tiu'j esprim'it'a'j de la pli'mult'o.

Vi vol'as las'i al ĉiu plen'a'n liber'o'n; vi mal'aprob'as ĉiu'n mal'permes'o'n. Tio cert'e est'as laŭd'ind'a, tre log'a k neniel danĝer'a ... — se la ter'o est'us loĝ'at'a nur de hom'o'j kiel vi, Romen Rolan, kiel Han Riner aŭ Tolstoj; loĝ'at'a de saĝ'ul'o'j, kapabl'a'j trov'i en si mem la ver'o'n, la ĝust'a'n voj'o'n; kapabl'a'j per si mem ŝanĝ'i la direkt'o'n, se ili ek'konsci'as pri la voj'erar'iĝ'o.

Nu, vi rigard'u ĉirkaŭ vi. Kiom da vi'a'j sam'temp'ul'o'j kapabl'as viv'i sen'leĝ'e, en absolut'a liber'o? Tre mal'grand'a nombr'o, bedaŭr'ind'e.

En 1916 vi dir'is al vi'a amik'o P. J. Ĵuv: “oni ne pov'as, sen mal'util'o liver'i la tut'a'n ver'o'n. Neniam oni pov'as dir'i la tut'a'n ver'o'n — tut'a'n si'a'n ver'o'n. La mond'o ne pov'as ĝi'n el'ten'i ...” Ĉu prav'e oni ne pov'as opini'i sam'e pri al'las'o de plen'a liber'o al la popol'amas'o?...

Jes ja, la aŭtoritat'o est'as ia'foj'e sen'efik'a, oft'e mal'bon'a. Ĝi ankaŭ mal'bon'ig'as tiu'j'n, kiu'j ĝi'n aplik'as. Est'as konstat'ebl'a fakt'o. Sed ĉu oni prav'e pov'as asert'i, kiel la anarki'an'o'j, kiel mi mem kred'is ĝis mi'a tri'dek'kvar'a jar'aĝ'o, ke sufiĉ'us for'detru'i la ŝtat'o'n, for'strek'i ĉiu'n ajn leĝ'o'n por mal'aper'ig'i la mal'bon'o'n el la mond'o? Mi ven'is al opini'o ali'a.

Cert'e, por mi ankaŭ, plen'a, sen'lim'a liber'o rest'as la plej ŝat'at'a, la plej al'cel'ind'a ideal'o. Mi eĉ opini'as, ke est'as bon'e, ke spirit'ul'o'j kiel vi re'tir'iĝ'u el la soci'a inter'puŝ'iĝ'o k izol'e super'star'u sur la supr'o'j. Kiel agl'o kun akr'a rigard'o, kiu per fortik'a'j flug'il'o'j trans'flug'as abism'o'j'n, vi pov'as tut'e ne atent'i pri la sur'ter'a'j kapt'il'o'j, en kiu'j'n fal'as la mal'fort'ul'o'j, kia'j ni est'as. Vi sign'as al ni la cel'o'n; k tio est'as neces'eg'a. Sed ni dev'as trans'paŝ'i marĉ'o'j'n. En mal'lum'o ia'foj'e ni palp'e ir'ad'as, atent'ant'e pri insid'a'j log'aĵ'o'j; ni dev'as trov'i apog'o'n unu ĉe la ali'a, k por tio ni bezon'as organiz'o'n. — Kaj ĉiu ajn organiz'o bezon'as regul'o'j'n, disciplin'o'n, — sekv'e “mal'permes'o'j'n” ankaŭ kelk'a'foj'e.

Kiam mi pet'is, ke vi bon'vol'u apog'i ni'a'n kongres'o'n per vi'a honor'at'a, mond'fam'a nom'o, neniel mi supoz'is, ke tio iel ajn dev'ig'os vi'n aprob'i k akcept'i respond'ec'o'n pri la decid'o'j tie al'pren'ot'a'j. Mi dezir'is nur, ke vi sub'ten'u ni'a'n mal'fort'o'n en ni'a ĉiu'tag'a batal'o por universal'a lingv'o. La fakt'o'j montr'as, ke vi ne perd'is la temp'o'n, ke vi ne mis'uz'is vi'a'n influ'pov'o'n, konsent'ant'e “prunt'e'don'i vi'a'n nom'o'n”. La artikol'o, kiu'n vi verk'is okaz'e de ni'a kongres'o, jam traduk'it'e aper'is en dek'o da ĵurnal'o'j. Ĉu tio ne est'as grand'ampleks'a propagand'o?

Nu, ĉu vi opini'as, ke ekzist'as ali'a esperant'a organiz'o pret'a dis'vast'ig'i vi'a'n opini'o'n pri esperant'o? Tia'okaz'e vi erar'us. Vi'a'n koncept'o'n pri la mond'lingv'a problem'o pov'as propagand'i nur sen'naci'ul'o'j kiel ni. La ali'a'j esperant'ist'o'j silent'as aŭ mal'aprob'as vi'a'n vid'punkt'o'n. Vol'e ne'vol'e vi do rest'os kun ni. Kaj mi ne dub'as, ke, se vi est'us pli objektiv'e inform'it'a pri la t. n. neŭtral'a esperant'a mov'ad'o, vi tut'e konsent'us kun mi. Ĝi putr'as pro dand'ism'o, vant'o, mal'serioz'o. Tie oni cert'e ne konsci'as pri la grav'o de Universal'a Lingv'o. Esperant'o est'as nur pretekst'o por ekskurs'ad'i, amuz'iĝ'i, flirt'i ...

La spert'o montr'is, ke labor'ist'o'j akir'as en tiu medi'o nur la mal'bon'a'j'n ec'o'j'n de burĝ'ec'o. — Tiu'n termin'o'n mi uz'as laŭ la Flobera difin'o*. En la broŝur'o “For la neŭtral'ism'o'n!” est'as jam not'it'e: “Kontakt'e de la burĝ'o'j la esperant'ist'a'j revoluci'an'o'j tendenc'as al dand'ism'o, al em'o pri nom'kon'ig'ad'o k ali'a'j fi'burĝ'ec'o'j. Est'as ver'e amuz'e — aŭ plor'ind'e — konstat'i, ke la t. n. labor'ist'a'j grup'o'j neniam forges'as, en raport'o'j send'it'a'j al la redakci'o'j de esperant'a'j ĵurnal'o'j, met'i la nom'o'j'n de la prezid'ant'o, sub'prezid'ant'o, kas'ist'o, sub'kas'ist'o, ktp., ktp. Kred'ebl'e en la kor'o de ĉiu ‘labor'ist'o’ dorm'e kuŝ'as burĝ'a spirit'o ...”

Mi est'as firm'e konvink'it'a, ke nur mis'kompren'o k ne'sufiĉ'a inform'it'ec'o pri ni'a mov'ad'o ig'is vi'n skrib'i: “Pretend'i mal'vast'ig'i esperant'o'n je revoluci'a grup'o est'as perfid'i esperant'o'n k ne est'i ind'a je ĝi”.

Neniam tia strang'a pens'o ven'is en la cerb'o'n de iu ajn el ni. Kaj kiel pruv'o, mi ankoraŭ far'u cit'o'n el la ĉi supr'e menci'it'a broŝur'o, kiu est'is kvazaŭ la gvid'il'o por ni'a Sat-entrepren'o:

Kiam esperant'o sukces'as en burĝ'a'j rond'o'j mi kompren'ebl'e ĝoj'as. Konvink'it'a mi est'as, ke Universal'a Lingv'o en'ten'as ec'o'n revoluci'ig'a'n. Sam'kiel ĉio scienc'a: Inter'naci'ism'o est'us nur rev'o, se ne ekzist'us fer'voj'o'j, telegraf'o, aviad'il'o'j, ktp.; vol'e ne'vol'e la scienc'ul'o'j labor'as al la tut'mond'a revoluci'o...

Sed por propagand'i esperant'o'n en la burĝ'a'n klas'o'n, kiel vi prav'e konsil'as, est'us neces'e silent'i pri la motiv'o'j, kiu'j instig'as ni'n dis'vast'ig'i k praktik'i ni'a'n lingv'o'n. Ĉu vi konsil'as al ni tia'n si'n'ten'o'n?

Sat en'ten'as element'o'j'n el plej divers'a'j parti'o'j k tendenc'o'j. Ŝajn'as, ke tiu simpl'a fakt'o pruv'as sufiĉ'a'n toler'em'o'n k larĝ'spirit'ec'o'n. Ĉu ver'e vi opini'as, ke ni pli'e dev'as kaŝ'i ni'a'n ruĝ'a'n flag'o'n por ar'iĝ'i sub la nur'e verd'a'n — kun fi'negoc'ist'o'j, mensog'em'a'j episkop'o'j, naci'em'a'j general'o'j k ali'a'j alt'rang'ul'o'j? Mi ne kred'as. Tial mi rapid'u fin'i ĉi tiu'n leter'o'n dir'ant'e nur:

Kar'a Romen Roland, vi viv'as sur la mont'o k hav'as nur ĝeneral'a'n, ne'detal'a'n bild'o'n pri ni'a viv'o sur la eben'aĵ'o, en marĉ'o'j, kie ni pen'e paŝ'ad'as. Est'u ne tro postul'em'a al ni, kiu'j hav'as nur bon'vol'o'n k kuraĝ'o'n. Daŭr'ig'u majstr'e gvid'sign'i al ni la voj'o'n al la supr'o'j. Pro tio est'u dank'at'a k kred'u je la cert'ig'o pri ni'a sincer'a admir'o.

Neŭtral'ism'o — Neŭtral'ul'o'j

“La ver'aĵ'o'j viv'as k mort'as; etern'a'j ili ne est'as”, dir'as Henrik'o Ibsen en si'a dram'o: “La Mal'amik'o de l’ Popol'o”. Ver'o'n en'ten'as tiu paradoks'a dir'o — kiam el matematik'a kamp'o oni ĝi'n transport'as en la viv'o'n, kie ĉio est'as en sen'ĉes'a modif'iĝ'o. Konsekvenc'e, kiu vol'as orient'ad'i iu'n ajn mov'ad'o'n, tiu dev'as ĉiam pri'konsider'i la fakt'o'j'n en ili'a rilat'o kun la direkt'o sekv'end'a.

En la komenc'a period'o de la por'esperant'a propagand'o est'is nepr'e neces'e, ke ĉi'a'j esperant'ist'o'j kvazaŭ fask'e kun'iĝ'u por montr'i al la rutin'em'a k skeptik'a publik'o, ke art'e'far'it'a lingv'o plen'e taŭg'as por tut'mond'a inter'kompren'iĝ'o. Prav'a'j est'is la pastr'o'j k framason'o'j, la anarki'ist'o'j k polic'ist'o'j, kiu'j neŭtral'e kun'iĝ'is por en'fakt'ig'i si'a'n komun'a'n ide'o'n.

Tia si'n'ten'ad'o est'is la tiu'temp'a ver'aĵ'o.

Nun'temp'e jam est'as far'it'a la pruv'o, ke esperant'o plen'e taŭg'as por skrib'a k buŝ'a inter'rilat'ad'o inter plej divers'de'ven'a'j person'o'j. Hodiaŭ nur ne'inform'it'o'j pov'as ankoraŭ dub'i pri tio, kio'n eĉ fam'a'j lingv'ist'o'j dev'is konfes'i.

Tem'as nun penetr'ig'i en la viv'o'n la uz'ad'o'n de esperant'o. Ĉu do por tiu task'o ankoraŭ taŭg'as la mal'nov'a organiz-princip'o de la esperant'ist'o'j? Ne, sen'hezit'e mi respond'as. La praktik'a util'ig'o de ni'a lingv'o pov'as est'i nur fak'ec'a: komerc'ist'o'j uz'u esperant'o'n por si'a'j negoc'a'j profit'o'j; polic'ist'o'j por polic'a'j cel'o'j k sam'e revoluci'ul'o'j por revoluci'a'j interes'o'j. Tio est'as tut'e natur'a k logik'a. Kaj se tia ag'ad'metod'o est'os ĝeneral'e k inteligent'e far'at'a, ne'dub'ebl'e la tut'a esperant'a mov'ad'o ricev'os fort'a'n antaŭ'e'n'puŝ'o'n.

Tamen iu'j esperant'ist'o'j ĉagren'as, kiam ili konstat'as, ke la “kar'a lingv'o” est'as uz'at'a por kontraŭ'batal'i ili'a'n propr'a'n ideal'o'n. Patriot'o'j plend'as, ke “sen'naci'ul'o'j” uz'as esperant'o'n cel'e al spirit'a sen'naci'ig'o de la hom'o'j. — Kiom abomen'ind'e! Ali'part'e revoluci'ul'o'j koler'as, vid'ant'e, ke per inter'naci'a lingv'o oni predik'as konservativ'ism'o'n k tradici'ism'o'n.

Tiu spirit'stat'o de'ven'as de mal'ĝust'a kompren'o, rilat'e la signif'o'n de esperant'o.

Pretekst'e neŭtral'ism'o'n kre'iĝ'is special'a spirit'stat'o. En'ir'int'e Esperanti'o'n la t. n. neŭtral'a'j esperant'ist'o'j opini'as, ke oni dev'as rezign'i je ĉia politik'a, religi'a aŭ filozofi'a tendenc'o'j. Inter tiu'j “sam'ide'an'o'j” nask'iĝ'is ia lingv'a patriot'ism'o, — kiu, kiel ĉiu ajn patriot'ism'o, tendenc'as al ia “sankt'a unu'iĝ'o”. Tie riĉ'ul'o'j k mal'riĉ'ul'o'j viv'as pac'e, ĉar la last'a'j konsent'as du'on'mal'sat'i por gras'ig'i la unu'a'j'n. Tio ne est'as simpl'a metafor'o. Sufiĉ'as observ'i tio'n, kio okaz'as en la t. n. neŭtral'a'j grup'o'j por plen'e konvink'iĝ'i, ke tio est'as fakt'o. Tie ĉiu esperant'ist'o, ĉu revoluci'ul'o, ĉu “bon'a patriot'o”, pag'as kotiz'o'n. Ĉu por propagand'i sen'escept'e en ĉiu'j medi'o'j? Tut'e ne. La propagand'il'o'j est'as tiel'e verk'at'a'j, ke ili est'as varb'pov'a'j nur en konservativ'a'j rond'o'j. Sekv'e la propagand'o en revoluci'a'j medi'o'j mal'san'as dum ĝi sufiĉ'e bon'fart'as ali'e.

Pli'e la neŭtral'ul'o'j bojkot'as per silent'o ĉio'n, kio pov'us kompromit'i esperant'o'n en la okul'o'j de konservativ'ul'o'j. Ekzempl'e, ĉiu'j neŭtral'a'j gazet'o'j silent'is pri la majstr'a artikol'o de R. Rolan, publik'ig'it'a en Sen'naci'ec'a Revu'o. Sed se iu oficial'ul'o, iu episkop'o aŭ simil'a “eminent'ul'o” el'parol'is kelk'e da vort'o'j favor'a'j al ni'a lingv'o, tia'okaz'e ĉiu'j neŭtral'a'j gazet'o'j bru'ad'as.

El tio ĉu ni ne prav'as, konklud'ant'e, ke tia'j neŭtral'ul'o'j fakt'e est'as nur hipokrit'a'j parti'an'o'j?

Pri tia ŝajn'a neŭtral'ism'o mi jam de long'e kri'is laŭt'e: ĝi est'u for! Hodiaŭ mi dir'as, ke nur ni, Sat-an'o'j, est'as k pov'as est'i sincer'a'j neŭtral'ul'o'j. Ni tia'j est'as, tial ke ni konsider'as esperant'o'n kiel il'o'n, kiu'n iu ajn uz'u por si'a'j apart'a'j cel'o'j. Pli'e ni est'as firm'e konvink'it'a'j, ke tia il'o kun'port'as mort'ig'pov'o'n kontraŭ la nur'e naci'a'j'n kultur'o'j'n.

En batal'o oni ĝoj'as, vid'ant'e la kontraŭ'ul'o'j'n far'i mal'prudent'aĵ'o'n. Tial ni ĝoj'as, kiam ni vid'as naci'ist'o'j'n propagand'i esperant'o'n. Ni sincer'e dezir'as al ili'a propagand'o plen'a'n sukces'o'n.

Sam'kiel la provinc'a'j dialekt'o'j est'as neni'ig'it'a'j, kiel kultur'lingv'o'j, sam'e okaz'os pri la naci'a'j lingv'o'j, kiam esperant'o est'os ĝeneral'e uz'at'a sur la tut'mond'o. Formal'aper'os la naci'a patriot'ism'o, sam'kiel mal'aper'is la trib'a k provinc'a patriot'ism'o'j. Al tiu mal'aper'ig'ad'o ni konsci'e labor'ad'as, k nenial ni vol'us mal'help'i tiu'j'n, kiu'j sen'konsci'e labor'as kun ni. Pro tio ni do pov'as sincer'e est'i neŭtral'a'j.

For'pas'is la temp'o, kiam est'is neces'e, ke ĉi'a'j esperant'ist'o'j unu'iĝ'u. Hodiaŭ, kiu'j rekomend'eg'as tiu'n unu'iĝ'o'n, tiu'j est'as ĉu blind'a'j ador'ant'o'j de mort'int'a ver'aĵ'o, ĉu ekstrem'a'j person'o'j dezir'ant'a'j ordon'i al grand'nombr'a ŝaf'ar'o.

For, for la mal'nov'iĝ'int'a'n neŭtral'ism'o'n! Viv'u la hodiaŭ'a, la ver'a, la Sat-an'ec'a!

“Ho mal'fid'em'ul'o!...”

Kun ĉagren'a mien'o al'parol'is mi'n antaŭ'ne'long'e iu K-do. Aŭd'int'e pri la kaŭz'o de li'a ĉagren'o, mi prov'is kviet'ig'i li'a'n dub'em'a'n anim'o'n. Tial ke la motiv'o'j de tiu mal'fid'em'o pov'as ebl'e efik'i ĉe ali'a'j, mi raport'as ĉi-tie ni'a'n inter'parol'ad'o'n.

— Jen, vid'u, vi'a “naiv'a” sen'naci'ism'o don'as al kontraŭ'ul'o'j de esperant'o pretekst'o'n por atak'i Sat-on ...

— Klar'ig'u, mi pet'as, vi'a'n riproĉ'em'a'n dir'o'n ...

— Ĉu do en Kasel vi ne leg'is la afiŝ'o'j'n, sur kiu'j est'as pres'it'a'j fraz'o'j de Le'o Trocki*? Ĉu do vi opini'as, ke ne est'as domaĝ'e por ni'a afer'o, ke tia fam'ul'o k aŭtoritat'ul'o mal'aprob'is la cel'o'n de Sat?

— Nu, ĉu ver'e tio est'as la kaŭz'o de vi'a ĉagren'o? Kviet'iĝ'u!... Trocki mal'aprob'is ne'ekzist'aĵ'o'n; li atak'is fantom'o'n ...

— Ĉu tamen?...

— ... Moment'o'n. Mi klar'ig'u, ke est'as pli ĝust'e dir'i, ke Trocki mis'traf'is ekzist'ant'a'n utopi'aĵ'o'n. Li direkt'is atak'o'n tie'n, kie ne kuŝ'as la cel'it'aĵ'o. Li dev'us si'n turn'i ne al la Sat-an'o'j, sed al la esperant'a'j pac'ist'o'j, hom'ar'an'o'j k. s. utopi'ist'o'j; Trocki atak'is ĝust'e kio'n Sat mem kontraŭ'batal'as de'post si'a star'iĝ'o.

“... Sekt'o el strang'a'j hom'o'j, klopod'ant'a'j por for'ig'o de ras'a k naci'a mal'am'o per esperant'ism'o ...”, parol'is Trocki. Nu, ĝust'e la sam'o'n pri'mok'as la verk'et'o “For la Neŭtral'ism'o'n!” Tie est'as dir'it'e: “... Esperant'o ne est'as la cel'o de ni'a ag'ad'o, sed nur rimed'o por ating'i ni'a'n cel'o'n ... Esperant'o mal'help'os la milit'o'n! Ne, tut'e ne, se ĝi est'as uz'at'a de milit'okaz'ig'ant'o'j ... Esperant'o est'as bezon'a, sed ne sufiĉ'a rimed'o por liber'ig'i la hom'o'j'n ...”

— Pov'as est'i, ke Trocki mis'traf'is, tamen ŝajn'as al mi, ke la vort'o “sen'naci'ec'o” ebl'ig'as al ni'a'j kontraŭ'ul'o'j montr'i ni'a'n mov'ad'o'n kiel utopi'a'n k sekt'em'a'n ...

— Fulm'o'tondr'o! ĉu do vi opini'as, ke tia'j kontraŭ'ul'o'j ne trov'us ali'a'n pretekst'o'n por atak'i ni'a'n Asoci'o'n? Ili ĉagren'as k koler'as, konstat'ant'e ĝi'a'n kresk'ad'o'n, k tial ili est'as pretekst'o'trov'em'a'j ...

— Ili ja trov'us i'a'n ajn motiv'o'n por atak'i ni'a'n bon'e prosper'ant'a'n mov'ad'o'n. Sed, parol'ant'e sincer'e, mi hav'as ali'a'n kaŭz'o'n por est'i ĉagren'a.

— Mi aŭskult'as vi'n ...

— Jen mi est'as komun'ist'o, k tial ke ni'a Asoci'o ne est'as pur'e komun'ist'a, mi tim'as, ke iu'n tag'o'n mi'a Parti'o ordon'os al mi eks'iĝ'i el Sat.

— Mir'ig'e!... Vi est'as — ne koler'u, mi pet'as, — strang'a komun'ist'o ... Ŝajn'as, ke vi ne kompren'is la esenc'o'n, la spirit'o'n de l’ marks'ism'o. Aliel vi ne pov'us dub'i, ke la direkt'ide'o de Sat est'as tut'e ortodoks'a je la komun'ist'a vid'punkt'o. Ĉu do Komintern ne rekomend'as al si'a'j membr'o'j, ke ili en'ir'u en sindikat'o'j kaj kooperativ'o'j, unu'vort'e en la rond'o'j, kie trov'iĝ'as prolet-element'o'j. Komintern tut'e ne rekomend'as la star'ig'o'n de sindikat'o'j el pur'e komun'ist'a'j element'o'j. Ceter'e, ĉu do la marks'ism'o ne instru'as, ke la social'ism'o pov'os efektiv'iĝ'i nur kiam la labor'ist'a klas'o est'os kultur'e k teknik'e matur'iĝ'int'a. Ĉu ... sed mi opini'as, ke sufiĉ'as nur al'tir'i vi'a'n atent'o'n al ĉi tiu flank'o de l’ problem'o por ke vi mem trov'u ĉiu'j'n bon'a'j'n argument'o'j'n por prav'ig'i la pozici'o'n de Sat je la komun'ist'a vid'punkt'o — sam'kiel je la vid'punkt'o de la anarki'ist'o'j part'o'pren'ant'a'j la sindikat'a'n labor'o'n ...

— Oni tamen ne pov'as ident'ig'i Sat-on je sindikat'o ...

— Kompren'ebl'e oni ne pov'as. Mi nur star'ig'is kompar'o'n por pli'facil'ig'i la kompren'o'n de l’ problem'o.

Kia ĝi est'as? Ni rigard'u la real'aĵ'o'n; ni konsider'u la fakt'o'j'n. Kio'n ni vid'as? En la esperant'a mov'ad'o, ekzist'ant'a jam de tri'dek jar'o'j, est'as mult'a'j labor'ist'o'j sub gvid'ad'o de pastr'o'j, negoc'ist'o'j, general'o'j k simil'ul'o'j. Far'int'e tia'n konstat'o'n, kia dev'as est'i la task'o de klas'konsci'a esperant'ist'o? Por marks'ist'o ne pov'as est'i iu ajn hezit'o: li dev'as ar'ig'i tiu'j'n labor'ist'o'j'n en Asoci'o'n, kies baz'princip'o est'os la klas'ec'o, ne la parti'ec'o. Aliel ag'i est'us ĝust'e fal'i en la sekt'ism'o'n, kiu'n prav'e kontraŭ'batal'as Trocki. Tia'n ekzempl'o'n je sekt'ism'o liver'as al ni la kelk'a'j fanatik'ul'o'j, kiu'j bluf'e parol'as je la nom'o de Kifintern*. Sat star'ig'ant'e kiel si'a'n task'o'n: “util'ig'i praktik'e la inter'naci'a'n lingv'o'n esperant'o por la klas'a'j cel'o'j de la labor'ist'ar'o tut'mond'a”, solv'is la problem'o'n en tut'e marks'ist'a spirit'o, laŭ tut'e ortodoks'a manier'o.

— Vi est'as ebl'e prav'a, tamen ŝajn'as al mi, ke la sektor'a organiz'sistem'o de Sat est'as mal'facil'e defend'ebl'a je komun'ist'a vid'punkt'o ...

— Se ni'a organiz'o cel'us plen'um'i la task'o'j'n de sindikat'o aŭ de politik'a parti'o, vi'a rimark'o ja est'us tut'e traf'a. Sed la task'o de Sat est'as tut'e ali'a: ĝi est'as — k pov'as est'i — nur kultur'a, eduk'a, labor'ist'serv'a. Pli'e ĝi'a'j membr'o'j for'detru'is inter si la lingv'a'j'n bar'o'j'n, tial sekv'e est'us ni'a'flank'e tut'e mal'saĝ'e, tut'e ne cel'konform'e imit'aĉ'i organiz'o'j'n, kies task'o'j k konsist'o est'as tut'e diferenc'a'j.

Ni'a Statut'o dir'as ĉe la punkt'o b: “Kiel ebl'e plej bon'e k dign'e pli'facil'ig'i la inter'rilat'o'j'n de la membr'o'j, tiel kresk'ig'ant'e ĉe ili fortik'a'n sent'o'n de hom'ec'a solidar'o.” Sat difin'is al si tia'n task'o'n, tial ke est'as spert'it'e, ĉiu'tag'e spert'ebl'e por akr'e'vid'a observ'ant'o, ke en la organiz'o'j, kiu'j si'n titol'as inter'naci'a'j, reg'as sen'konsci'a naci'em'o. Kaj eĉ en Rusio, kie politik'e triumf'is la revoluci'o, naci'a'j problem'o'j est'as mal'facil'e solv'ebl'a'j pro la ekzist'o de fort'a naci'em'a sent'o ĉe la amas'o'j. Eĉ en la tie'a komun'ist'a Parti'o okaz'as kelk'foj'e inter Rus'o'j k Pol'o'j konflikt'et'o'j, kiu'j'n est'ig'as nur naci'a sent'o.

Por ĉiel labor'i al la sufok'ad'o de tia naci'em'o, ni vol'is, ke la gvid'ant'o'j de Sat ne pov'u parol'i je la nom'o de iu ajn naci'o, ne reprezent'u iu'n ajn naci'ec'o'n. Konsekvenc'e je ĝi'a eduk'a task'o Sat dev'as do kiel k kiam ebl'e ignor'i la naci'o'j'n. Tial la sektor'sistem'o logik'e si'n trud'as.

— Ĉu tamen tia sektor'sistem'o ne ŝajn'as tro art'e'far'it'a, “ne'natur'a”? Mi tim'as, ke oni konsider'u ni'n kiel fantazi'ul'o'j'n.

— Bel'a argument'o en la buŝ'o de esperant'ist'o! Ĉu do esperant'o ankaŭ ne est'as io art'e'far'it'a, ne'natur'a? Ĉu do la esperant'ist'o'j ne est'as ankoraŭ konsider'at'a'j de super'real'ist'o'j kiel fantazi'ul'o'j? Mi ripet'as, ke la task'o de Sat est'as kultur'a. Ni vol'as kultur'i ĉe ni'a'j membr'o'j “fortik'a'n sent'o'n de hom'ec'a solidar'o”. Nu, la hom'ec'o vid'iĝ'as ĝust'e per tio, ke, mal'e je la best'o'j, la hom'o'j adapt'as la natur'o'n al si'a'j bezon'o'j k ne si'n adapt'as al la krud'a natur'o. La naci'em'a sent'o est'as io natur'a, kio'n revoluci'o ne detru'as. Tial est'as ni'a kultur'a task'o el'ŝir'i tiu'n sent'o'n, kiel ter'kultur'ist'o el'ŝir'as lol'o'n en si'a tritik'a kamp'o. La tritik'o est'as io kultur'it'a, art'e'far'it'a, dum la lol'o est'as io tut'e natur'a. Ni vol'as kultur'i en ni la hom'ec'o'n k for'detru'i la naci'ec'o'n — sam'kiel la kamp'ar'an'o kultur'as la tritik'o'n k el'ŝir'as lol'o'n.

Sur la spirit'a kamp'o tia est'as la kultur'a task'o de Sat, kiu posed'as por plen'um'i ĝi'n la neces'a'n il'o'n, esperant'o'n. Tia'n task'o'n ne tiel traf'e k sukces'e pov'as plen'um'i organiz'o'j sam'cel'a'j, sed konsist'ant'a'j el ne'sam'lingv'an'o'j. Tial ni'a organiz'o hav'as misi'o'n, kiu'n ĝi dev'as plen'um'i malgraŭ ĉi'a'j ajn atak'o'j k mis'kompren'o'j ...

— Mi ja sci'as, ke mult'e da ni'a'j parti'a'j gvid'ant'o'j konsider'as la esperant'ist'o'j'n kiel fantazi'ul'o'j'n. Kaj tamen mi plen'e konsci'as, ke ni far'as tre praktik'a'n labor'o'n, dis'vast'ig'ant'e ni'a'n lingv'o'n. Sed mi pov'as mal'facil'e konvink'iĝ'i, ke la sektor'sistem'o de Sat pov'us est'i aplik'at'a en la funkci'ad'o de la est'ont'a soci'o, eĉ kiam ne plu ekzist'os lingv'a'j k ali'a'j bar'o'j. Tial mi opini'as, ke tia sistem'o est'as arbitr'a k ne'defend'ebl'a.

— Mi pov'us respond'i al vi, ke ne tiel oni dev'as prezent'i la problem'o'n. Ni star'ig'is tiu'n sistem'o'n nur por mal'help'i, ke la gvid'ant'o'j de Sat reprezent'u iu'n naci'ec'o'n. En ni'a pens'o, ne ali'a'n rol'o'n ni difin'is al la sektor'sistem'o, k kompren'ebl'e est'as facil'e al ne'lojal'a'j kontraŭ'ul'o'j montr'i sub karikatur'a form'o tia'n sistem'o'n, difin'ant'e al ĝi rol'o'n de ni ne difin'it'a'n.

Sed mi vol'as montr'i al vi, ke la princip'o de sen'naci'ec'o est'as tut'e konform'a al la histori'a mal'volv'iĝ'o de la hom'a soci'o, konsider'at'a je marks'ist'a vid'punkt'o. Ni pri'konsider'u la ekonomi'a'j'n fort'o'j'n, kiu'j ag'as por ŝanĝ'i la tut'a'n soci'ord'o'n. Ĉu la fer'min'aĵ'o, la karb'o k. a. krud'a'j materi'o'j est'as inter'divid'it'a'j laŭ naci'ec'a princip'o?

— Kompren'ebl'e, ne.

— Ĉu tia'j materi'o'j ne est'as la plej grav'a'j ag'il'o'j en la funkci'ad'o de l’ Soci'o?

— Ne'kontraŭ'dir'ebl'e ...

— Sekv'e la bar'o'j, kiu'j mal'help'as la normal'a'n funkci'ad'o'n de la ekonomi'a'j fort'o'j est'as ĝust'e naci'ec'a'j. Normal'a, scienc'a aranĝ'o de tiu'j fort'o'j ignor'as la naci'o'j'n. Est'as do tut'e logik'e, ke ni antaŭ'vid'u la est'ont'a'n soci'ord'o'n, star'ig'at'a'n laŭ sen-naci'ec'a plan'o k ne laŭ inter-naci'ec'a. Ĉar ni ankaŭ antaŭ'vid'as la ĝeneral'a'n uz'ad'o'n de esperant'o sur la tut'a planed'o, aper'as klar'e k tut'e logik'e, ke la organiz'princip'o sen'naci'ec'a est'as tut'e konform'a al la est'ont'a soci'ord'o. Mi kompren'ebl'e parol'as pri la princip'o, ne pri la nun'a aplik'ad'o ni'a, kiu hav'as tut'e difin'it'e lim'ig'it'a'n rol'o'n.

Pen'ant'e for'tir'i si'n de la rutin'a voj'o, est'as facil'e pruv'i, ke Sat — star'ant'e sur spirit'a kamp'o, difin'int'e al si eduk'a'n task'o'n, — sekv'as voj'o'n ne utopi'a'n, sed mal'e tut'e konform'a'n al la histori'a mal'volv'iĝ'o de l’ Soci'o ...

— Vi'a'j klar'ig'o'j iom'et'e re'firm'ig'as mi'a'n konvink'o'n, sed antaŭ ol adiaŭ'i vi'n mi vol'as demand'i: kial do jam vi ne liver'is tia'j'n klar'ig'o'j'n al la Sat-an'ar'o?

— Ho, kar'a mal'fid'em'ul'o, ĉu do vi ne sci'as, ke la sem'ant'o dev'as elekt'i la plej taŭg'a'n temp'o'n por sem'i la bon'a'n gren'o'n?

Vi'a dub'em'a spirit'stat'o sign'as, ke tiu temp'o al'ven'is ... Ĝis re'vid'o!...

Rutin'em'o

Trov'iĝ'as en iu urb'o labor'ist'a'j esperant'ist'o'j. Dezir'as ili esperant'o'n propagand'i k instru'ad'i. Tiu'cel'a grup'iĝ'o okaz'as. Por propagand'i bezon'as la grup'o propagand'il'o'j'n; por instru'ad'i, instru'il'o'j'n. Sed propr'a'fort'e ne pov'as la grup'o el'don'i la neces'a'j'n il'o'j'n. Kun'iĝ'o de fort'o'j montr'iĝ'as neces'a. Nask'iĝ'as naci'lingv'a por-esperant'a organiz'o.

Sed baldaŭ la spert'o montr'as, ke tut'e ne'sufiĉ'a est'as la por-esperant'a varb'ad'o. Kiam la lern'ant'o'j fin'is kurs'o'n, neces'as ili'n re'ten'i k lig'i al la esperant'a mov'ad'o. Aliel preskaŭ van'a est'us la far'it'a labor'o. Tio'n pruv'as la grand'a nombr'o da person'o'j lern'int'a'j esperant'o'n k kiu'j tamen neniom profit'as je si'a lern'akir'aĵ'o k neniom help'as la antaŭ'e'n'ir'o'n de ni'a afer'o.

Por lig'i la el'lern'int'o'j'n al la mov'ad'o ne ekzist'as pli bon'a rimed'o ol instig'i ili'n al tuj'a aplik'ad'o de la lingv'o. Est'as evident'e, ke oni ne lern'as esperant'o'n por inter'parol'i kun si'a'j ge'patr'a'j sam'lingv'an'o'j. Neces'as trans'paŝ'i la land'lim'o'j'n por inter'rilat'i kun ekster'land'an'o'j. Neces'as gazet'o esperant'lingv'a, literatur'o, adres'ar'o: unu'vort'e aparat'o, ebl'ig'ant'a la praktik'a'n util'ig'o'n de la lingv'o.

Tial nask'iĝ'is Sat.

Ĉu taŭg'a ĝi est'as? Fakt'o'j respond'u: Sat nask'is du pres'organ'o'j'n: semajn'a'n k monat'a'n; ĝi jam pli'riĉ'ig'is ni'a'n literatur'o'n je kelk'a'j valor'a'j verk'o'j; ĝi el'don'as ĉiu'jar'e Jar'libr'o'n kun adres'ar'o de la membr'o'j; ĝi jam far'is mult'a'j'n serv'o'j'n, kies tut'cit'o ne est'as neces'a por prav'ig'i la tez'o'n.

Do, ekzist'as la bezon'at'a aparat'o k ĝi funkci'as. Ne tiom ampleks'e kiom dezir'ind'e, sed pri tio respond'ec'a ne est'as la aparat'o mem, sed ties uz'ant'o'j k ĉef'e kiu'j ne vol'as ĝi'n uz'i.

Sed pek'hav'a est'as la Sat-aparat'o: ĝi sistem'e pen'as ignor'i la naci'lingv'a'j'n por-esperant'a'j'n asoci'o'j'n. Grand'a la pek'o. Ne'pardon'ebl'a erar'o. Ne'respekt'em'a si'n'ten'o. Ĉu do la sindikat'o'j, la kooperativ'o'j, la politik'a'j parti'o'j ne est'as inter'naci'e kun'lig'it'a'j? Kial la esperant'ist'o'j ne imit'us?

Ja efektiv'e, kial? Kial aeroplan'o'j flug'as en la aer'o, dum aŭtomobil'o'j rul'iĝ'as sur'ter'e? Esperant'ist'o'j tut'mond'a'j sam'lingv'an'o'j est'as, ili ne dev'as simi'e aplik'i la organiz'sistem'o'n de ne'sam'lingv'an'o'j.

— Vi ne konvink'os ni'n. Fond'u ni esperant'ist'a'n inter'naci'o'n. Ni ja pov'as trud'i al aeroplan'o'j, ke ili sekv'u serpent'um'a'j'n voj'o'j'n sur'ter'a'j'n.

Tiel'e parol'as rutin'em'ul'o'j. Viv'u tradici'o, rutin'o k ĉia sam'spec'a sankt'aĵ'o. La organiz-sistem'o de Sat est'as ja mal'bon'a; ĝi est'as diabl'e satan'ec'a.

For!... for!...

Ĉu unu'e Sat-an'o'j?

— Unu'e mi est'as Sat-an'o, du'e parti'an'o, dir'as iu.

— Unu'e mi est'as parti'an'o, du'e Sat-an'o, respond'as ali'u.

Kaj inter ambaŭ okaz'as ia'foj'e vigl'a disput'o. La unu'a riproĉ'as al la du'a li'a'n mal'zorg'o'n pri la esperant'a afer'o, k la du'a re'bat'as, ke mult'e pli urĝ'as la parti'labor'o.

La inter'disput'o kompren'ebl'e ne konduk'as al praktik'a konklud'o, tial ke mal'traf'e star'ig'it'a est'as kutim'e la demand'o. Pov'as ja okaz'i, ke ambaŭ disput'ant'o'j est'as sam'e prav'a'j.

Mi pren'u konkret'a'n ekzempl'o'n.

Tem'as part'o'pren'i manifestaci'o'n, kies sukces'o aŭ fiask'o pov'as hav'i grav'a'n sekv'o'n por la tut'a labor'ist'ar'o. Nu, ĝust'e je tiu'j tag'o k hor'o okaz'as la kutim'a esperant'a kun'ven'o.

Kio'n dev'as far'i klas'konsci'a Sat-an'o?

Sen ia ŝancel'iĝ'o, li dev'as nepr'e for'est'i la esperant'a'n kun'ven'o'n. Tia'okaz'e, li dev'as est'i unu'e parti'an'o (aŭ sindikat'an'o ktp.) k part'o'pren'i la manifestaci'o'n.

Sed ali'okaz'e tem'as propagand'i por esperant'o k por Sat. Kaj tio okaz'as ĝust'e la tag'o'n, kiam kun'ven'as kutim'e la parti'an'o'j.

Kio'n far'u klas'konsci'a esperant'ist'o?

Sen'hezit'e li mal'est'u la parti'a'n kun'ven'o'n; li est'u tiam unu'e Sat-an'o.

Mi klar'ig'u.

Klas'konsci'a esperant'ist'a labor'ist'o, sekv'e Sat-an'o, hav'as la firm'a'n konvink'o'n, ke la parti'a'j k sindikat'a'j gvid'ant'o'j mal'zorg'as la interes'o'j'n de la prolet'ar'o, ne okup'iĝ'ant'e pri solv'o al la mond'lingv'a problem'o. Li opini'as, ke la labor'ist'ar'o pov'as emancip'iĝ'i nur se ĝi est'as tut'mond'e organiz'it'a, k ke pli'e tiu organiz'it'ec'o pov'as est'i traf'a k efik'a nur se inter la membr'o'j ekzist'as lingv'a komun'ec'o.

Sekv'e, en ordinar'a'j okaz'o'j, klas'konsci'a esperant'ist'o logik'e dev'as est'i unu'e Sat-an'o.

Sed, ekster'ordinar'e, se tem'as, ekzempl'e, defend'i si'a'n organiz'o'n kontraŭ faŝist'a band'aĉ'o, ni tiam est'u unu'e parti'an'o'j aŭ sindikat'an'o'j — du'e Sat-an'o'j.

Abstrakt'o k metafizik'o est'u for el ni'a'j vic'o'j!

Ni ne forges'u, ke la viv'o ne adapt'iĝ'as al princip'o'j, eĉ se ili est'as tut'e ĝust'a'j, sed ke tem'as adapt'i la princip'o'j'n al la viv'o.

— Ĉu unu'e Sat-an'o'j?

— Tio de'pend'as de la temp'o, de la lok'o, de la cirkonstanc'o'j. Almenaŭ ni est'u ĉiam, ĉie, ĉiel klas'batal'ant'o'j, firm'e konvink'it'a'j, ke la Sat-labor'o nepr'e neces'as por ebl'ig'i la fin'fin'a'n emancip'iĝ'o'n de l’ tut'mond'a prolet'ar'o.

La signif'o de ni'a'j Kongres'o'j

La sep'a'n foj'o'n, Sat-an'o'j el plej divers'a'j mond'part'o'j baldaŭ renkont'iĝ'os por diskut'i pri la ĝeneral'a'j interes'o'j de la tut'mond'a labor'ist'a esperant'a mov'ad'o.

Ĉu tiu'j K-do'j ven'os kiel deleg'it'o'j? Ne. Ili reprezent'os nur si'n mem.

Ĉu tio ne est'as bedaŭr'ind'a? Ebl'e. Kvankam oni pov'as logik'e argument'i, ke fakt'e est'as ne'ebl'e reprezent'i ali'ul'o'j'n.

Do, ĉe'est'os la kongres'o'n nur K-do'j sufiĉ'e mon'hav'a'j k ĝu'ant'a'j liber'temp'o'n.

Sekv'e, ĉu dec'us, ke tia'j kongres'an'o'j decid'u je la nom'o de la tut'a Sat-an'ar'o? Est'as mem'kompren'ebl'e, ke ne.

Tamen ĉu ne konven'as, ke ili hav'u la rajt'o'n kontrol'i la administr'a'n mastr'um'ad'o'n de Sat? Ĉu ne est'as tut'e bon'e k traf'e, ke K-do'j el divers'a'j region'o'j pov'u demand'i, esplor'i, ĉu tut'e normal'e k honest'e funkci'as la Sat-aparat'o?

Neces'as, ke ĉiu'j Sat-an'o'j hav'u la konvink'o'n, ke ili'a'j kotiz'o'j, ili'a'j mon'donac'o'j est'as bon'e util'ig'at'a'j, ke tut'e for'est'as parazit'o'j k profit'em'ul'o'j el la gvid'ant'ar'o kaj ofic'ist'ar'o de Sat.

Kontrol'ad'o ja est'as neces'a. Kaj evident'iĝ'as, ke tut'e ne grav'as, ĉu ĝi est'as far'at'a de K-do'j el Tokio, el Londono aŭ el Ĉikago. Ni'a'j kongres'o'j ebl'ig'as tia'n kontrol'ad'o'n k tio est'as ne'mal'grav'a.

La ĉiu'jar'a renkont'iĝ'o de K-do'j el mult'a'j divers'a'j region'o'j ebl'ig'as ankaŭ inter'ŝanĝ'ad'o'n de ide'o'j, kompar'o'n de spert'o'j rilat'e al la propagand'o, instru'ad'o k aplik'ad'o de ni'a lingv'o.

Ni'a'j kongres'o'j hav'as pli'e tre grand'a'n propagand'a'n efik'o'n. Ili ja liver'as tre'eg'e bon'a'n okaz'o'n por dis'kon'ig'i esperant'o'n tra la tut'mond'a labor'ist'a mov'ad'o. Ĉiu'jar'e ni invit'as la plej grav'a'j'n labor'ist'a'j'n organiz'o'j'n send'i deleg'it'o'j'n, por ke ili propr'okul'e vid'u la fort'o'n de ni'a mov'ad'o; por ke ili per propr'a'j orel'o'j aŭd'u kiel bel'e son'as esperant'o, kiel flu'e ĝi'n parol'as simpl'a'j labor'ist'o'j.

Tio ankaŭ est'as grav'a k don'as signif'o'n al ni'a'j kongres'o'j.

Oni ja pov'as bedaŭr'i, ke ne el ĉiu grav'a urb'o pov'as ven'i K-do por ĉe'est'i la kongres'o'n. Sed ne util'as bedaŭr'i k ĉagren'i pro tio, kio'n oni tuj ŝanĝ'i ne pov'as.

Ven'os sen'dub'e la temp'o, kiam, el plej mal'proksim'a'j lok'o'j, pov'os kongres'an'o'j vetur'i per flug'maŝin'o'j tre rapid'e k mal'mult'kost'e. Dum'e ni dev'as atent'i la nun'a'n stat'o'n k tamen ebl'ig'i, ke Sat ne est'u nur'a eŭrop'a organiz'o. Ni'a'j orient'a'j k ceter'a'j mal'proksim'loĝ'ant'a'j an'o'j rajt'as ankaŭ ia'rimed'e influ'i k kontrol'i la mastr'um'ad'o'n de ni'a Asoci'o. Oni ja pov'as bedaŭr'i, ke ĉiu'rilat'e ni'a'j kongres'o'j ne est'as decid'rajt'a'j, sed est'us laŭ mi mult'e pli bedaŭr'ind'e, se Sat pov'us est'i kulp'ig'at'a je eŭrop'ism'a reg'em'o.

La Sat-kongres'o'j est'as decid'rajt'a'j pri kelk'a'j afer'o'j; ili ebl'ig'as kontrol'ad'o'n; ili hav'as grand'a'n propagand'a'n efik'o'n; ili ebl'ig'as renkont'iĝ'o'n k kon'at'iĝ'o'n de mult'a'j K-do'j el divers'a'j region'o'j; ili do hav'as grand'a'n signif'o'n k util'o'n.

La organiz'ant'o'j ne bedaŭr'u si'a'n pen'o'n, la part'o'pren'ant'o'j si'a'n temp'o'n kaj mon'o'n. — La ne'part'o'pren'ant'o'j ne tro ĉagren'u, ĉar ili hav'as la cert'o'n, ke neni'o princip'e grav'a pov'as est'i fin'decid'it'a sen konsent'o per ĝeneral'a voĉ'don'ad'o.

Super'parti'ec'o

Se ni varb'as al Sat sen'parti'an'o'n, li baldaŭ cel'as, oft'e sen'konsci'e, far'i el ni'a organiz'o i'a'n parti'o'n. Li prov'as trud'i al ĝi task'o'j'n, kiu'j'n plen'um'i pov'as nur politik'a'j aŭ sindikat'a'j organiz'o'j ...

Se parti'an'o al'iĝ'as, li simil'e cel'as, ke Sat akcept'u k sub'ten'u la politik'o'n de li'a propr'a parti'o. Kiel ĉiu sci'as, en ĉiu'j parti'o'j okaz'as batal'o'j inter divers'a'j tendenc'o'j, k ni'a varb'it'o em'as eĉ en'ŝov'i en Sat la vid'punkt'o'n de la tendenc'o, al kiu li aparten'as en si'a parti'o!...

Ĉiu observ'em'ul'o ja pov'as far'i tia'j'n konstat'o'j'n.

Por ke ni'a Asoci'o pov'u normal'e mal'volv'iĝ'i, neces'as, ke la supr'e menci'it'a spirit'o'stat'o mal'aper'u el ni'a'j vic'o'j. La Sat-an'o'j dev'as kompren'i, ke ni'a per'esperant'a tut'mond'a organiz'o est'as neniel kompar'ind'a kun politik'a parti'o; ke ĝi ne pov'as lud'i rol'o'n de sindikat'o; ke ĝi sekv'e dev'as hav'i tut'e apart'a'j'n task'o'j'n: ke ĝi'a cel'o dev'as hav'i propr'a'n karakter'o'n. Est'as ver'o, ke Sat cel'as util'i al ĉiu'j labor'ist'a'j organiz'o'j klas'batal'a'j sen'escept'e. Kiel do ĝi pov'as tio'n far'i? Kiel an'o'j de divers'a'j inter si batal'ant'a'j organiz'o'j pov'as kun'labor'i en sam'a asoci'o? Unu'a'vid'e tio ŝajn'as ne'ebl'a. Kaj fakt'e ĝi est'us tia, se la membr'o'j hav'us erar'a'n kompren'o'n pri la cel'o k task'o'j de labor'ist'a esperant'a organiz'o tut'mond'a.

Ni cel'as util'ig'i praktik'e esperant'o'n. Kio'n signif'as tio? Tio signif'as, ke per ni'a lingv'o ni vol'as inter'rilat'i kun sam'cel'an'o'j el ĉiu'j land'o'j.

Kiel pov'as tio util'i al mi'a parti'o, al mi'a sindikat'o? ebl'e demand'os iu. Facil'a est'as la respond'o: Ĉu do vi'a organiz'o ne cel'as kun'lig'i inter'naci'e la labor'ist'o'j'n? Ĉu vi mem ne konvink'iĝ'is, ke vi'a propr'a emancip'iĝ'o de'pend'as de la emancip'iĝ'o de ĉiu'j labor'ist'o'j en la mond'o? Se vi est'as min'ist'o, ekzempl'e, ĉu vi jam ne spert'is, ke la labor- k viv-kondiĉ'o'j de vi'a'j sam'meti'an'o'j en ali'a'j mond'part'o'j influ'as sur vi'a'j'n propr'a'j'n? Cert'e jes. Sekv'e vi hav'as interes'o'n ek'kon'i pri tiu'j kondiĉ'o'j. Kaj se per esperant'o vi ricev'os ĝust'a'j'n inform'o'j'n, vi kon'ig'os ili'n al la estr'ar'o de vi'a sindikat'o. Tio'n far'ant'e, vi ne nur praktik'e util'ig'os esperant'o'n por la serv'o de vi'a sindikat'o, sed pli'e vi pruv'os per fakt'o'j, ke simpl'a'j labor'ist'o'j pov'as sen'per'e inter'rilat'i laŭ tut'mond'a skal'o: ke est'as ebl'e for'ig'i jam nun la lingv'a'j'n bar'o'j'n; ke la labor'ist'a'j organiz'o'j pov'us ŝpar'i temp'o'n k mon'o'n per la al'pren'o k praktik'ad'o de esperant'o.

En iu politik'a Inter'naci'o oni prepar'as inter'naci'a'n kongres'o'n. Grav'a'j demand'o'j kuŝ'as en la tag'ord'o. Tem'as decid'i pri nov'a orient'iĝ'o de la tut'a organiz'o. Akr'a'j polemik'o'j okaz'as en ĉiu'land'a'j parti'o'j inter la divers'a'j tendenc'o'j. Por akcept'ig'i si'a'j'n tez'o'j'n, gvid'ant'o'j cit'as erar'a'j'n fakt'o'j'n aŭ pri'silent'as i'o'n grav'a'n. Ili hav'as en la man'o'j la traduk'aparat'o'n de la parti'o; ili sekv'e pov'as kon'ig'i nur la fakt'o'j'n, kiu'j apog'as ili'a'n vid'punkt'o'n. Sed per esperant'o vi est'as lig'it'a kun sam'tendenc'an'o'j en ali'a'j land'o'j: de ili vi pov'as ricev'i inform'o'j'n; vi tiel pov'as kontrol'i la dir'o'j'n de vi'a'j gvid'ant'o'j aŭ tendenc'kontraŭ'ul'o'j. Ĉu do tio ne est'us praktik'a util'ig'ad'o de esperant'o por vi'a parti'o?

Mi pov'us cit'i divers'a'j'n ali'a'j'n ekzempl'o'j'n. Tiu'j sufiĉ'as por montr'i, kiel esperant'o pov'as est'i util'ig'at'a de ĉiu Sat-an'o por si'a'j apart'a'j cel'o'j, ĉu parti'a'j, ĉu sindikat'a'j, ĉu kooperativ'a'j, ktp.

Est'as mem'evident'e, ke esperant'o per si mem tut'e ne sufiĉ'as. Ni'a lingv'o est'as kvazaŭ telefon'aparat'o, kiu bezon'as est'i faden'lig'it'a kun simil'a'j aparat'o'j por pov'i util'e funkci'i. En la aplik'o de esperant'o, Sat lud'as la rol'o'n de la faden'ar'o en telefoni'o. Per si'a Jar'libr'o, per si'a'j pres'organ'o'j ĝi ebl'ig'as la inter'rilat'iĝ'o'n, la inter'kon'at'iĝ'o'n sur tut'mond'a skal'o inter sam'parti'an'o'j, sam'meti'an'o'j aŭ sam'tendenc'an'o'j.

Sed, se oni en'konduk'us en la Sat-rond'o'j, en la Sat-organ'o'j disput'o'j'n k polemik'o'j'n, ĉu tio signif'us met'i esperant'o'n je la serv'o de l’ Prolet'ar'o? Tut'e ne. Tio signif'us nur konfuz'o'n, mis'kompren'o'n pri la rol'o, kiu'n pov'as nun'temp'e lud'i ni'a lingv'o; tio signif'us pli'e la baldaŭ'a'n dis'fal'o'n de Sat en mal'grand'a'j'n, sen'signif'a'j'n sekt'o'j'n ...

La Sat-aparat'o ebl'ig'as al anarki'ist'o'j, al komun'ist'o'j, al social'ist'o'j, al sen'parti'ul'o'j, al sindikat'an'o'j, al ĉiu'j ajn labor'ist'o'j, kiu'j batal'as kontraŭ la kapital'ist'a soci'ord'o, inter'rilat'iĝ'i, inter'kon'at'iĝ'i k ricev'i inform'o'j'n, kiu'j'n ili pov'as util'ig'i polemik'e ekster Sat kontraŭ mal'sam'tendenc'an'o'j, mal'sam'parti'an'o'j.

La Sat-organ'o'j ankaŭ ebl'ig'as objektiv'a'n, sen'insult'a'n diskut'ad'o'n pri ĉiu'j teori'o'j, pri ĉiu'j vid'punkt'o'j. Per la kompar'o de divers'a'j ide'o'j k tez'o'j ĉiu'j Sat-an'o'j pov'as tir'i profit'o'n por si'a mem'instru'iĝ'o. Kiu'j neniam aŭd'as ali'a'n vid'punkt'o'n, ol tiu'n, kiu est'as defend'at'a en la organ'o'j de ili'a parti'o, tiu'j risk'as far'iĝ'i kred'em'ul'o'j, simil'a'j al religi'ul'o'j. Liber'pens'ant'a'j hom'o'j dev'as gard'i si'n kontraŭ ĉia fanatik'o. Kaj tio est'as ebl'a, nur se ili kutim'as de temp'o al temp'o en'spir'i ali'a'n aer'o'n ol tiu'n, kiu'n ili en'spir'as en si'a propr'a parti'o, en si'a propr'a korporaci'o.

En la politik'o, en la batal'o'j de la labor'ist'a mov'ad'o reg'as pasi'o. Tio est'as ne'evit'ebl'a. Sed la pasi'o ne ĉiam dev'as reg'i la spirit'o'j'n. Neces'as kelk'foj'e, ke ili pen'u pens'i objektiv'e, raci'e. Sat pov'as est'i tiu lok'o, kie for'est'as pasi'o, kie reg'as Raci'o. Hom'o'j, kiu'j uz'as raci'e el'pens'it'a'n lingv'o'n; hom'o'j, kies ag'ad'o cel'as detru'i la rutin'o'n, la tradici'o'j'n, tia'j hom'o'j pov'as per tio star'i sur pli alt'a ŝtup'o ol ali'a'j. La Sat-an'o'j pov'as, dev'as far'iĝ'i la “plej perfekt'a'j el la t. n. inter'naci'ist'o'j”, est'as dir'it'e en la Statut'o. Ĉu ni ĉiu'j bon'e kompren'as la profund'a'n k larĝ'a'n signif'o'n de tia postul'o? Est'as dub'e. Neces'as unu'e por tio, ke ĉiu firm'e konvink'iĝ'u pri la grav'o k serioz'o de ni'a mov'ad'o. Ni ne esper'u la sav'o'n da ia ajn mesi'o. Ne la gvid'ant'o'j de labor'ist'a'j organiz'o'j mal'aper'ig'os la lingv'a'j'n bar'o'j'n. Ili ne hav'as interes'o'n en tio. Tut'e mal'e: la pli mal'pli poliglot'a'j gvid'ant'o'j hav'as ĉef'e interes'o'n konserv'i si'a'n posten'o'n. Esperant'o ne pov'as nun help'i al ili en tio.

“La emancip'iĝ'o de la Labor'ist'ar'o rezult'os el la ag'ad'o de la labor'ist'o'j mem”, est'as prav'e dir'it'e en fam'a manifest'o. Sam'e la lingv'a'j bar'o'j dis'fal'os nur per la ag'ad'o de la esperant'ist'o'j mem. Tial neces'as, ke apud la ali'a'j labor'ist'a'j organiz'o'j Sat ekzist'u mem'star'e: ĝi dev'as konsci'e lud'i si'a'n propr'a'n histori'a'n rol'o'n, hav'i si'a'n propr'a'n taktik'o'n, k eĉ ia'rilat'e si'a'n propr'a'n ideologi'o'n.

Tio dev'as k pov'as okaz'i sen'konflikt'e kun la ali'a'j labor'ist'a'j organiz'o'j. Super'parti'ec'o ja ne signif'as kontraŭ'parti'ec'o'n.

Viv'u la neŭtral'ism'o!

Oni jam atent'ig'is mi'n pri neces'o ne tro paradoks'i en mi'a'j dir'o'j.

Tut'e prav'e!

Sed la viv'o, la fakt'o'j ne mal'oft'e paradoks'as. Kaj ni dev'as atent'i la viv'o'n, la fakt'o'j'n ...

Sen'dub'e la plej “ortodoks'a'j” marks'ist'o'j konsent'os, se mi asert'as, ke la soci'a viv'o est'as si'n'sekv'o el kontraŭ'dir'o'j. Ne ekzist'as absolut'a'j ver'o'j, krom ebl'e en la abstrakt'a, matematik'a kamp'o. Ver'o'j ĉiam rilat'as al temp'o, lok'o, fort'o, cirkonstanc'o'j, ktp.

Sed sufiĉ'e da ĉirkaŭ'fraz'o'j! Mi simpl'e intenc'as kri'i: Viv'u la neŭtral'ism'o! Jen cinik'a konfes'o pri “reviz'em'o” (1).

Bon'vol'u tamen ne tro rapid'e fin'juĝ'i pri tiu mi'a “krim'o”*...

Ver'o est'as, ke en la land'o'j, kie reg'as blank'a teror'o, ni'a Sat-mov'ad'o ne pov'as mal'volv'iĝ'i normal'e. Tie Sen'naci'ul'o k ali'a'j Sat-el'don'aĵ'o'j ne pov'as en'ir'i liber'e. Sufiĉ'as est'i posed'ant'o de membr'o'kart'o de ni'a Asoci'o por est'i suspekt'at'a, arest'at'a, mal'liber'ig'at'a.

Nu, ĉu do ni simpl'e not'u la fakt'o'n k rezign'u? Est'us tut'e mal'traf'a oportun'ism'o! Kie Sat est'as mal'permes'at'a, kie ni'a'j an'o'j ne pov'as kolekt'iĝ'i sub ni'a'n ruĝ'a'n flag'o'n, tie ili dev'as ŝirm'i si'n per la nur'e verd'a; ili dev'as part'o'pren'i la neŭtral'a'n, burĝ'a'n, eĉ faŝist'a'n esperant'a'n mov'ad'o'n ...

Ne grav'as, se labor'ist'o ricev'as esperant'a'n instru'o'n de pastr'o, de faŝist'o. Esperant'o est'as il'o. — il'o nepr'e neces'a por la emancip'o de ni'a klas'o. Oni do ne tim'u ricev'i ĝi'n de mal'amik'a'j man'o'j. La ĉef'aĵ'o est'as posed'i la il'o'n k sci'pov'i lert'e ĝi'n uz'ad'i. Ali'iĝ'os la cirkonstanc'o'j en la blank'a'j land'o'j; ven'os cert'e la tag'o, kiam est'os ebl'e util'ig'i mal'kaŝ'e la akir'it'a'n k bon'e akr'ig'it'a'n il'o'n por ni'a'j klas'a'j cel'o'j.

Kiu'j ne kompren'as tio'n, kiu'j kri'as: “For la neŭtral'ism'o'n!” en la teror'land'o'j, tiu'j, en plej bon'a okaz'o, est'as blind'a'j fanatik'ul'o'j, aŭ simpl'e provok'ist'o'j ...

La ver'a kuraĝ'o ne konsist'as el fanfaron'aĵ'o'j: ver'a hero'o ne ofer'as sen'bezon'e si'a'n viv'o'n; mal'e li ŝirm'as zorg'e si'a'n brust'o'n por batal'i venk'e, kiam la cirkonstanc'o'j far'iĝ'os favor'a'j.

La ver'a kuraĝ'o ankaŭ'est'as dir'i la ver'o'n, eĉ kiam tio pov'as domaĝ'i al la ver'dir'ant'o ...

Sed, kompren'ebl'e, ju pli la cirkonstanc'o'j dev'ig'as ni'n rezign'i provizor'e ni'a'j'n princip'o'j'n en la blank'a'j land'o'j, des'pli ni dev'as rigor'e aplik'i ili'n tie, kie reg'as ankoraŭ la burĝ'a demokrati'o.

Viv'u la neŭtral'ism'o! tie, kie ni'a obe'ind'a, sed ne obe'ebl'a agit'vort'o: “For la neŭtral'ism'o'n!” risk'as detru'i tut'e la esperant'a'n viv'o'n.

Ni'a ĉef'a task'o

Ni kutim'iĝ'u al ekster'naci'a sent-, pens- k ag'ad'kapabl'o.

Kvazaŭ obsed'e mi ripet'as tiu'n fraz'o'n. Konciz'e ĝi en'ten'as la tut'a'n cel'o'n de Sat, k ni'a organiz'o sukces'os k plen'um'os si'a'n task'o'n proporci'e kun la penetr'iĝ'o de tiu ide'o en la cerb'o'n de la Kamarad'o'j. Ĝi dev'as far'iĝ'i ni'a moral'a direkt'il'o, ni'a kriteri'o pri taŭg'ec'o de ni'a'j klopod'o'j k prav'o de ni'a'j decid'o'j.

Ekster'naci'a sent'kapabl'o: Ni unu'e sent'kapabl'as pri ni mem, post'e k laŭ'vic'e pri ni'a'j famili'an'o'j, sam'urb'an'o'j k sam'land'an'o'j.

Koncern'e la plej'mult'o'n el la hom'o'j tie fin'iĝ'as ili'a sent'kapabl'o. Kial? Mal'oft'e ni hav'as okaz'o'n est'i tuŝ'at'a'j de influ'o'j ven'ant'a'j el ekster'land'o. Tial ni'a mens'o est'as ĉef'e rezult'aĵ'o el naci'a'j inspir'o'j ĉiu'spec'a'j.

Hom'o'j bon'kor'a'j koncern'e si'a'j'n famili'an'o'j'n k sam'naci'an'o'j'n, far'iĝ'as, dum kriz'a'j aŭ milit'a'j temp'o'j, plej kruel'a'j koncern'e ekster'land'an'o'j'n. Patriot'o pov'as est'i en si'a land'o tre pac'em'a hom'o. Eksplod'as milit'o, li far'iĝ'as sang'avid'a mort'ig'em'ul'o. Li ĝoj'as ek'sci'ant'e pri mal'feliĉ'eg'o'j okaz'int'a'j en “mal'amik'a” land'o. Li'a kompat'o por la sufer'o'j de si'a'j sam'naci'an'o'j, nur mult'obl'ig'as si'a'n mal'am'o'n al la “mal'amik'o”. Nur naci'e li est'as sent'kapabl'a. Ĉef'a task'o ni'a est'u do pli'ampleks'ig'i ni'a'n sent'kapabl'o'n.

Ekster'naci'a pens'kapabl'o: Nun'epok'e la popol'o'j est'as ĉiu'land'e pli mal'pli reg'at'a'j laŭ demokrat'a sistem'o. La ver'a potenc'o kuŝ'as en la man'o'j de tiu'j, kiu'j posed'as rimed'o'j'n por form'i la opini'o'j'n. Ĉar la gazet'ar'o k el'don'industri'o est'as en la man'o'j de kapital'ist'o'j, ĉi-last'a'j est'as do la sol'a'j potenc'ul'o'j. Ili reg'as la pens'o'j'n de la popol'amas'o, kapabl'ant'e klaĉ'ad'i milion'ekzempler'e plej eg'a'j'n mensog'o'j'n k silent'i pri plej sci'ind'a'j afer'o'j.

La person'a profit'o de tiu'j potenc'ul'o'j ident'iĝ'as kun tiu de la ŝtat'o — fakt'e ili est'as mem la ŝtat'o: konsekvenc'e ili form'as la opini'o'j'n laŭ naci'a cel'o: ili kre'as naci'em'a'n spirit'o'n.

Malgraŭ rapid'vetur'il'o'j, sen'faden'a telegraf'o k ali'a'j modern'a'j trans'land'lim'a'j kultur'il'o'j, la popol'o'j est'as tamen ĉirkaŭ'at'a'j de ne'vid'ebl'a'j bar'o'j star'ig'at'a'j de lert'a'j man'o'j.

Est'as do neces'eg'a task'o util'ig'i ni'a'n super'naci'a'n organism'o'n por inter'rilat'i kiel ebl'e plej oft'e k intim'e kun ĉiu'land'a'j Kamarad'o'j. Nur tiel ni pov'os imun'ig'i ni'n kontraŭ la abomen'a naci'ism'o-patriot'ism'o.

Por est'i super'naci'e pens'kapabl'a'j ni bezon'as gazet'o'n pli k pli valor'a'n k ampleks'a'n, pli k pli oft'e aper'ant'a'n. Urĝ'as ankaŭ el'don'i literatur'o'n koncept'it'a'n laŭ sen'naci'ec'a, ver'e human'a spirit'o.

Jam ni projekt'is la verk'ad'o'n de social'ism'a-komun'ism'a antologi'o tut'mond'a. Ebl'e pli urĝ'as el'don'i por'infan'a'n histori'libr'o'n. Ni'a'j infan'o'j dev'as lern'i pri la viv'o de la ver'e eminent'a'j hom'o'j, kies geni'o k grand'kor'ec'o ne pov'is est'i en'ten'at'a'j en la kadr'o de iu ajn naci'o. Ĉiu'j nobl'a'j sen'naci'em'ul'o'j dev'as est'i kon'at'a'j k honor'at'a'j anstataŭ reĝ'o'j, milit'ist'o'j k sen'skrupul'a'j ŝtat'ist'o'j.

Parol'ant'e pri ekster'naci'a pens'kapabl'o, tio signif'as, ke la font'o de ni'a'j inform'o'j dev'as est'i ver'e sen'naci'ec'e objektiv'a.

Ekster'naci'a ag'ad'kapabl'o: Per tiu last'a esprim'o mi kompren'as ĉio'n, kio koncern'as vojaĝ'o'j'n, for'kur'o'j'n dum milit'a'j temp'o'j, inter'ŝanĝ'o'n de infan'o'j, ktp.

Kiel viv'ant'a'n ekzempl'o'n mi nur cit'u la el'don'o'n de ni'a gazet'o: la el'don'ej'o est'as en Franci'o k la pres'ej'o en Germanio. Ni'a konstant'a kun'labor'ad'o kun Kamarad'o'j Riĥter k Lerĥner ebl'ig'as la ĉiu'monat'a'n el'ir'o'n de Sen'naci'ec'a Revu'o en 16—20 paĝ'a ampleks'o. Tio cert'e est'as atent'ind'a rezult'aĵ'o — ne parol'ant'e pri la moral'a flank'o, pri tiu ebl'o pli bon'e inter'kon'at'iĝ'i per tiu kun'labor'ad'o

Est'as ver'e, ke negoc'ist'o'j pov'as ankaŭ trov'i profit'o'n en simil'a'j inter'rilat'o'j. Sed la diferenc'o est'as en tio, ke negoc'ist'o cel'as person'a'n profit'o'n dum ni est'as nur instig'at'a'j de ideal'a'j motiv'o'j. Inter'rilat'o'j sen ideal'o, sam'kiel ideal'o sen inter'rilat'o'j est'as ambaŭ'okaz'e ne'sufiĉ'a'j por al'proksim'ig'i la popol'o'j'n.

Kre'ant'e k kresk'ig'ant'e super'ŝtat'a'n, super'naci'a'n organism'o'n, ni ebl'ig'as la ali'ig'o'n de ni'a'j mens'o'j. Ni far'as el esperant'o potenc'a'n kultur'il'o'n. Ni dis'etend'as ni'a'n ag'ad'kamp'o'n ĝis la ekstrem'o'j de Satanio. Unu'vort'e ni far'as pozitiv'a'n labor'o'n.

Sen'dub'e la profesi'a'j revoluci'ul'o'j daŭr'ig'os ankoraŭ long'e ne tre atent'i pri inter'naci'a lingv'o. Barakt'e ili klopod'os ŝanĝ'i la soci'a'n ord'o'n de supr'e per dekret'o'j k leĝ'o'j, oft'e ne'aplik'ebl'a'j. Ili taks'os ni'n kiel fantazi'ul'o'j'n, kiu'j mis'uz'as si'a'n energi'o'n ...

Sed ni fort'e konsci'u, ke kutim'ig'ant'e ni'n al ekster'naci'a ag'ad'o ni est'as la plej cert'a'j revoluci'ul'o'j, ĉar ni port'as revoluci'o'n en ni'a'j'n spirit'o'j'n; ĉar ni jam embri'e funkci'ig'as societ'o'n kiel est'as esper'ind'e, ke funkci'os la tut'mond'a soci'o.